روابط سياسي-فرهنگي ايران و آلمان و شكل گيري كارخانه هاي صنعتي تبريز از اواخر قاجار تا پايان پهلوي اول

Political-Cultural Relations between Iran and Germany and the Construction of Tabriz Industrial Factories from the Late Qajar to the End of Pahlavi I Era

تبريز از اولين شهرهاي متأثر از جهان صنعتي در ايران ‌است. آلمان در ابتداي توجه‌اش به ايران در اواخر قرن سيزدهم شمسي و دوران مشروطه عنايت ويژه‌اي به تبريز داشت و فعاليت‌هاي صنعتي و بازرگاني خود را در اين شهر گسترش داده بود. محصول اين تعاملات ساخت تعدادي كارخانه‌ي صنعتي در تبريز بود كه آلماني‌ها به طرق مختلف، نظير تأمين ماشين‌آلات، سرمايه‌گذاري مالي و تأمين نيروي انساني در ايجاد آنها نقش داشته‌اند. هدف اين پژوهش شناسايي تأثير اين روابط در شكل‌گيري و تغيير كالبدي و ساختاري معماري كارخانه‌هاي صنعتي تبريز است. پژوهش حاضر به روش كيفي و با راهبرد توصيفي-تحليلي به مطالعه‌ي تطبيقي ميان ويژگي‌هاي معماري مشترك كارخانه‌هاي صنعتي تبريز و آلمان در بازه‌ي چهل‌ساله‌ي 1289 تا 1329ش (1910 تا 1950م) پرداخته است. داده‌ها از طريق مطالعه‌ي سفرنامه‌ها، اسناد رسمي كارخانه‌ها، خاطرات و مشاهدات ميداني جمع‌آوري شده ‌است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه تشابه عمده ميان ساختارهاي كارخانه‌هاي چرم‌سازي، نساجي و پارچه‌بافي ساخته‌شده در تبريز و دو ايالت باواريا و ميلنهم در آلمان در پلان و سازمان فضايي و مصالح و سازه‌‌ي اجرايي است. آنچه كه معماري اين دو را از هم متمايز مي‌سازد، جزئيات و تزئينات به‌كاررفته در بناها است كه بيشتر رنگ و بويي محلي دارند.

Tabriz is one of the first cities in Iran affected by the industrial world. At the beginning of its attention to Iran in the late thirteenth century AH and the constitutional era, Germany paid special attention to Tabriz and expanded its industrial and commercial activities in this city. The product of these interactions was the construction of several industrial factories in Tabriz, which the Germans had contributed to various means of supplying machinery, financing, and providing human resources to them. This study aims to determine the impact of these relations in the construction, physical and structural change of Tabriz industrial factories. The present study is based on qualitative method with a descriptive-analytical strategy, which conduct a comparative study between the common architectural features of the industrial factories of Tabriz and Germany in the period between 1289 and 1329 ASH. (1910-1950). The data are collected through the study of travelogues, formal documents of factories, memories and field observations. The results show that the main similarity between the structures of leather, fabric and textile factories built in Tabriz and the two states of Bavaria and Mülheim in Germany are in plan, spatial organization, materials and structures. What distinguishes the architecture of the two is the details and decorations used in the building, which mostly have a local sense.