ترجمه و دريافت تاريخي اگزيستانسياليسم سارتري به عنوان سلاحي براي مبارزه با آخرين شاه ايران در دهۀ 1340 و اوايل دهۀ 1350

Historical translation and understanding of Sartre's existentialism as a tool to fight the last Shah of Iran in the 1340s and early 1350s

اگزيستانسياليسم از جمله جنبش‌هاي فلسفي مهم در اروپاي بعد از جنگ جهاني دوم بود. بررسي دريافت اين فلسفه در ايران و معروف‌ترين بنيان‌گذار و شارح آن «ژان پل سارتر» نشان مي‌دهد كه گفتمان اگزيستانسياليستي در بستر تحولات سياسي، فرهنگي و تاريخي در ايران و در آميزش با افق فكري روشنفكران و مترجمان ايراني، چهره‌هاي گوناگوني از خود نشان داده است. اگزيستانسياليسم سارتر در آغاز ورود خود به ايران در دهۀ 1320، به عنوان يك فلسفۀ سطحي، امپرياليستي، پوچ‌گرا و غيرسياسي معرفي شد، اما رفته‌رفته مترجمان و نويسندگان ايراني با اهدافي چون مبارزه با شاه و پيوستن به نهضت جهان‌‌سوم‌گرايي، از سارتر يك مبارز انقلابي و از فلسفۀ اگزيستانسياليسم يك ايدئولوژي انقلابي و سياسي ساختند. نگارندگان پژوهش حاضر كوشيده‌اند تا با تحليل اسناد (پيرامتن‌‌‌هاي ترجمۀ آثار سارتر و ترجمه آثار مرتبط با سارتر و اگزيستانسياليسم، اعم از مقدمۀ ترجمه‌‌‌ها، مؤخره‌‌‌ها، نقد ترجمه‌‌‌ها، مصاحبه‌‌‌هاي مترجمان و توليدات متني نويسندگان و روشنفكران ايراني دربارۀ اگزيستانسياليسم در كتب و مجلات مختلف) در بستر بافت تاريخي، نشان دهند كه چگونه شرايط خاص نسلي كه تحت تأثير انقلاب‌هاي جهاني و ضدّ استعماري مي‌‌‌خواست به شيوه‌‌‌اي بنيادين و سريع نظام موجود را كه در نظرش دست‌‌‌نشاندۀ استعمار بود، برافكند، باعث اتخاذ شيوه‌‌‌اي از عمل توسط اين نسل شد كه اگزيستانسياليسم را از خاستگاه هستي‌‌‌شناختي و فلسفي خود جدا كرد و باعث شد اگزيستانسياليسم در ايران قبل از انقلاب 1357 نه به عنوان يك فلسفه، بلكه بيشتر به عنوان يك ايدئولوژي سياسي به كار گرفته شود.

Existentialism was one of the most important philosophical movements in post-World War II Europe. This study shows the consequences of this philosophy in Iran and the influence of its founder, Jean-Paul Sartre. Also, it shows that existentialist discourse in the context of political, cultural and historical developments in the county. The authors argue that initially, Sartre's existentialism was considered as a superficial, imperialist, absurdist and apolitical philosophy in Iran in the 1320s, but gradually Iranian translators and writers with goals of fighting the Shah and joining the cosmopolitan movement turned the philosophy of existentialism into a revolutionary and political ideology. The authors analyze the translation of Sartre's works including, translations, critiques of translations, interviews with translators and textual productions of Iranian writers and intellectuals on existentialism. In the historical context, this study shows how the special circumstances led this generation to adopt a way of action and under the influence of the world anti-colonial revolutions, sought to overthrow the existing system. It separated its ontological and philosophical origins and caused existentialism to be used in Iran before the 1979 revolution not as a philosophy, but more as a political ideology.