شناسايي رنگ دانه هاي آبي و قرمز به كاررفته در پنج نسخۀ خطي منسوب به دورۀ صفوي

Identifying the Structure of Pigments Used in the Context of Five Manuscripts Related to Safavid Period

در اين پژوهش، نوع و ساختار شيميايي 10 نمونه رنگ آبي و قرمز مربوط به پنج نسخه خطي دوره صفوي تعيين شده كه هدف از آن شناسايي رنگ دانه هاي معمول در تذهيب آثار مكتوب هم عصر است. اين مسئله در بحث فن شناسي مطالعات حفاظت و مرمت علمي و صحيح اين آثار بسيار ارزشمند خواهد بود. در مرحله اول، بررسي تاريخي و كتابخانه اي در زمينه نوع و چگونگي تهيه رنگ هاي استفاده شده در نسخ خطي در دوره زماني مد نظر انجام شد و در مرحله بعد، پس از نمونه برداري از نسخ و آماده سازي آنها، از ميكروسكوپ الكتروني روبشي- طيف سنجي پراش انرژي اشعه ايكس (SEM-EDX) و طيف سنجي مادون قرمز تبديل فوريه (FTIR) براي شناسايي رنگدانه ها استفاده شد. نتايج حاصل از بررسي و آناليز رنگ هاي مطالعه شده، بيانگر اين است كه تمام نمونه رنگ هاي قرمز و آبي به كار رفته در اين پنج نسخه، معدني بوده اند. همچنين، نتايج نشان داد كه رنگدانه هاي قرمز استفاده شده در اين نسخ شنگرف (ورميليون)، اخرا و سرنج بوده و تمام رنگدانه هاي آبي آزمايش شده، لاجورد مصنوعي (اولترامارين) هستند. همچنين حضور نوار جذبي ضعيف در محدوده عدد موجي cm-1 2340 در طيف FTIR رنگ هاي آبي، نشان دهنده ي استفاده از نوع طبيعي اولترامارين است.

Studying various aspects of the manuscripts may be important in explaining the actual values of work, and the ways of protecting these values. Therefore, in this research 10 paint samples (blue and red) from the five manuscripts related to Safavid period (16th century) were analyzed to explore their nature and structure. First, the related literature regarding the frequent types of the paints in Safavid period and their preparing recipe were thoroughly reviewed. Then, after sampling of the paints, the analytical techniques including scanning electron microscopy-energy dispersive X-ray spectroscopy (SEM-EDX) and Fourier transform infrared spectroscopy (FTIR) were used to identify red and blue pigments structure. Obtained results confirmed that all the used red and blue pigments in these five manuscripts were of mineral origin. Moreover, the results proved that all of the red pigments used in this manuscript were of vermilion, ocher and red lead (Lead oxide), while the blue pigments are of ultramarine type. Also, the strong peak of FTIR at 2340 cm-1 proved that the ultramarine pigment used is of natural type.