تأثير فاز گرم پديده ENSO بر شكل‌ گيري طوفان‌هاي گرد و غبار در استان‌ هاي خوزستان و سيستان و بلوچستان

The Effect of Warm Phase of ENSO Phenomenon on the Formation of Dust Storms in Khuzestan and Sistan and Baluchestan Provinces

با توجه به پيامدهاي زيست محيطي و خسارت هاي اقتصادي طوفان هاي گرد و غبار، بررسي و تحليل اين پديده هواشناسي از اهميت بسزايي برخوردار است. تحقيقات بسياري اثر سيگنال هاي اقليمي بر شدت، مدت و زمان وقوع پديده هاي هيدرولوژيكي را نشان داده اند اما رابطه بين پديده ENSO و طوفان هاي گرد و غبار، حلقه مفقوده اين مطالعات بوده است. واضح و مبرهن است كه پديده ENSO بر رژيم هيدرولوژيكي و اقليمي نقاط مختلف كره زمين مؤثر مي باشد اما اينكه شدت اين تأثير در نقاط مختلف به چه اندازه است، هنوز پاسخي به آن داده نشده و لذا اين تحقيق در جهت پاسخ به اين سوال مهم انجام شده است. در اين پژوهش با استفاده از شاخص نينوي اقيانوسي (ONI)، تأثير فاز مثبت النينو-نوسانات جنوبي اقيانوس آرام (ENSO) بر فراواني روزهاي همراه با طوفان گردوغبار (FDSD) در 12 ايستگاه سينوپتيك واقع در دو استان خوزستان و سيستان و بلوچستان در بازه زماني 40 ساله (2019-1980) بررسي شده است. بدين منظور از داده‌هاي ساعتي گردوغبار، كدهاي سازمان جهاني هواشناسي، سيستم استنتاج عصبي-فازي تطبيقي (ANFIS) و تغييرات زماني شاخص FDSD در دو فاز خنثي و وقوع النينو استفاده شد. نتايج برآورد مدل ANFIS و مقادير مشاهداتي شاخص FDSD نشان داد كه در زمان وقوع النينو در استان‌هاي خوزستان و سيستان و بلوچستان به ترتيب در 33 و 17 واقعه، مقادير مشاهداتي متغير فراواني روزهاي همراه با طوفان گردوغبار كمتر از مقادير برآوردشده آن به ثبت رسيده است. همچنين نتايج نشان داد كه فاز مثبت ONI، بر طوفان‌هاي گردوغبار استان خوزستان نسبت به استان سيستان و بلوچستان تأثيرگذارتر است. از اين رو، در زمان وقوع فاز گرم ENSO بايد اقدامات بيشتري را در زمينه كنترل و مديريت طوفان‌هاي گردوغبار و اثرات مخرب آن در مناطقي كه منشا طوفان گردوغبار آن به صورت خارجي است، اتخاذ نمود.

It is clear that the ENSO phenomenon affects the hydrological and climatic regimes in different parts of the world, but the extent of this effect in different parts of the world has not yet been answered. Therefore, this research has been done to answer this important question. In this research, using the Oceanic Niño Index (ONI), the effect of the positive phase of the El Niño-Southern Oscillation (ENSO) on the Frequency of Dust Stormy Days (FDSD) in 12 synoptic stations located in Khuzestan and Sistan and Baluchestan provinces over a period of 40 years (2019-1980) has been reviewed. For this purpose, hourly dust data, codes of the World Meteorological Organization, Adaptive Neural-Fuzzy Inference System (ANFIS) and time changes of FDSD index in two neutral phases and the occurrence of El Niño were used. The results of ANFIS model estimation and observational values of FDSD index showed that at the occurrence time of El Niño in Khuzestan and Sistan and Baluchestan provinces, equal to 33 and 17 events, respectively, the observable values of the frequency of days with dust storm were less than the estimated values. The results also showed that the positive phase of ONI is more effective on dust storms in Khuzestan province than in Sistan and Baluchestan province. Therefore, during the hot phase of ENSO, more measures should be taken to control and manage dust storms and their destructive effects in areas where the source of dust storms is external.