ارزيابي ريسك كمبود آب با استفاده از مدل برنامه‌ريزي تصادفي دومرحله‌اي تعاملي (مطالعه موردي: محدوده مطالعاتي مرند)

همگام با افزايش جمعيت كره زمين و توسعه اقتصادي، مسئله آب و مشكل كم آبي در سال‌ هاي اخير يكي از چالشي ترين موضوعاتي است كه به جهت درجه اهميت و جايگاه اقتصادي آن بخش‌هاي متعددي را درگير خود كرده است و بيش از پيش مورد توجه دولت ها و سازمان هاي تحقيقاتي بين‌المللي قرار گرفته است. اين امر بر لزوم تخصيص بهينه اين منابع براي ايجاد تعادل در توسعه اقتصادياجتماعي و صرفه جويي در مصرف آب تأكيد مي كند. بنابراين در اين مطالعه ابتدا يك مدل برنامه ريزي تصادفي دومرحله اي تعاملي براي تخصيص منابع آب كشاورزي توسعه داده شده و سپس با استفاده از نتايج اين مدل به ارزيابي ريسك كمبود آب تحت شرايط عدم قطعيت پرداخته شد. چارچوب توسعه يافته مي تواند انواع گزينه هاي تصميم گيري را براي تجزيه و تحليل مصالحه بين منافع سيستم و ريسك هاي مربوطه فراهم كند. علاوه براين، ارزيابي ريسك كمبود آب به تصميم گيرندگان كمك مي كند تا شرايط ريسك كمبود آب در حالت هاي مختلف را در نظر بگيرند و بر اساس آن اقدامات مناسب در مديريت مصرف و عرضه آب صورت پذيرد. اين چارچوب براي بهينه سازي منابع آب كشاورزي محدوده مطالعاتي مرند واقع در حوزه آبريز رودخانه ارس كه كل سطح شهرستان مرند (واقع در استان آذربايجان شرقي) را در بر مي گيرد، براي افق زماني 14001399 اعمال شده است. مقايسه نتايج بهينه تخصيص و شرايط واقعي (موجود) مصرف آب كشاورزي، نشان مي دهد تخصيص منابع آب با استفاده از مدل توسعه داده شده، موجب كاهش كمبود آب و تخصيص بيشتر و در عين حال كاراتر منابع آب در محدوده مطالعاتي شده و سود خالص سيستم را نيز افزايش مي دهد. نتايج حاصل از ارزيابي ريسك كمبود آب در محدوده مطالعاتي مرند نشان مي دهد كه مطابق با طبقه بندي ريسك در اين مطالعه، ريسك كمبود آب در اين محدوده مطالعاتي در سطح بالا قرار دارد كه بيانگر سطح ريسك جدي و بحراني است. لذا در صورت ادامه روند فعلي تخصيص و بهره برداري منابع آب، با توجه به تغييرات اقليمي، افزايش جمعيت و تغيير ميزان احتمال آب دردسترس در سال هاي آينده، اين سطوح ممكن است تغيير وضعيت داده و به سطح ريسك خيلي بالا (غيرقابل تحمل) نيز برسد كه ادامه اين روند كليه سرمايه گذاري‌ها و مباني اقتصادي اين محدوده مطالعاتي را تهديد مي كند. در مجموع نتايج حاصل از اين مطالعه نشان مي دهد كه وضع موجود بهره‌برداري در اين محدوده در شرايط نامناسبي قرار دارد و در صورت ادامه روش هاي مديريتي فعلي، منجر به افزايش بيش از حد بهره برداري از منابع آب به خصوص آب زيرزميني خواهد شد كه اين امر افزايش بيلان منفي آبخوان را به دنبال خواهد داشت. بنابراين پيشنهاد مي شود در سياستگذاري ها و مديريت منابع آب، روش هاي علمي جديد جايگزين روش هاي مديريتي ناكارا و كم بازده شوند. استفاده از تكنولوژي هاي صرفه جويانه در مصرف آب و همچنين تغيير الگوي كشت به سمت كاشت گياهان مقاوم به كم آبي در برخي مناطق، از ديگر اقدامات موثر در مديريت ريسك  منابع آب در محدوده مطالعاتي به شمار مي روند.