جايگاه و نقش مسلمانان در فدراسيون روسيه: چالش هويت‌يابي اسلامي و ذهنيت‌گرايي تاريخي روسي

The Position and Role of Muslims in the Russian Federation: The Challenge of Islamic Identity and Russian Historical Subjectivity<

اسلام به عنوان دومين دين روسيه و مسلمانان به مثابه بخش جدايي‌ناپذير دموگرافي اين كشور، موضوع حساسي در سياست داخلي و خارجي روسيه محسوب مي‌شود. مسلمانان روسيه كه در دوره اتحاد جماهير شوروي تحت تاثير ايدئولوژي نظام كمونيستي با چالش هويتي در انزوا و محاق فرو رفته بودند با فروپاشي شوروي در چارچوب نظام سياسي جديد، درصدد احياي هويت ديني قرار گرفتند. در اين ميان، حكومت مركزي روسيه با نگراني از هويت‌جويي مسلمانان از اسلام افراط‌گراي سلفي به دنبال تحديد فعاليت‌هاي اسلام‌گرايان راديكال و تشويق مسلمانان معتدل در روسيه پرداخت. اين مساله تحت تاثير تحولات خاورميانه پس از 11 سپتامبر 2001 ميلادي و تقويت جريان‌هاي سلفي مانند داعش و گرايش برخي از مسلمانان روسيه به اين جريان‌ها با نگراني و حساسيت بيشتري پيگيري شد. در اين چارچوب اين مقاله تلاش دارد تا به اين پرسش اصلي بپردازد كه چه عواملي در جايگاه و نقش مسلمانان در فدراسيون روسيه تاثير گذارند؟ يافته‌هاي اين مقاله كه به وش توصيفي- تحليلي صورت گرفته نشان مي‌دهد كه چالش هويت‌يابي در ميان مسلمانان روسيه و وضعيت سياسي، اجتماعي و اقتصادي آنان و ذهنيت‌گرايي تاريخي دولت مركزي از هويت ديني و نفوذ بنيادگرايي، تروريسم و جدايي‌طلبي و بي‌ثباتي سياسي در مناطق مسلمان‌نشين روسيه و اسلام‌هراسي در اين كشور، نقش اصلي را در تعيين جايگاه مسلمانان در فدراسيون روسيه دارند.

Islam, as the second religion of Russia and Muslims as an integral part of the country's demography, is a sensitive issue in Russia's domestic and foreign policy. Russian Muslims, who during the Soviet era and under the influence of the ideology of the communist system were strictly isolated and faced with the challenge of identity, after the collapse of the Soviet unio‎n and within the framework of the new political system, sought to revive religious identity. Meanwhile, the Russian central government , fearing that Muslims would identify with the extremist Islamic Salafis, sought to limit the activities of radical Islamists and encourage moderate Muslims. This issue was followed with more concern and sensitivity with the developments occurring in the Middle East after 9/11 and the strengthening of Salafi currents such as ISIS and the tendency of some Russian Muslims to these groups. In this context, this article tries to address the main question: what factors affect the position and role of Muslims in the Russian Federation? The findings of this descriptive-analytical study show that the challenge of identity among Russian Muslims and their political, social and economic situation, the central government's historical subjectivism of religious identity, the influence of fundamentalism, terrorism and separatism and political instability in Russian Muslim regions and Islamophobia play a major role in determining the position and role of Muslims in the Russian Federation.