تحليل سنجه‌هاي استنادمحور براي تعيين ميزان ربط مقاله‌ها

هدف: شناخت توانايي سنجه‌هاي استنادمحور (هم‌استنادي، زوج كتاب‌شناختي، امسلر، پيج‌رنك و هيتس(اعتبار و كانون)) براي تعيين ميزان ربط مقاله‌ها با يكديگر. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، كاربردي و از لحاظ شيوه گردآوري داده‌ها، پژوهشي توصيفي از نوع همبستگي است. جامعه آماري، مجموعه مقالات موجود در زيرمجموعه‌ دسترسي آزاد پاب‌مد سنترال مجموعه آزمون سايترك بود  كه بر اساس سه سنجه هم‌استنادي، زوج كتاب‌شناختي و امسلر با ساير مقالات رابطه استنادي داشتند. از ميان 26262  مقاله، 30 مقاله به‌عنوان مقالات پايه انتخاب شد و مقالات مرتبط با هر يك از آن‌ها بر اساس سنجه ربط مش بازيابي گرديد؛ هر يك از سنجه‌هاي استنادمحور متغير مستقل و سنجه ربط مش متغير وابسته بود. با استفاده از نرم‌افزار شبيه ساز ومپ‌سرور و پي.اچ.پي.ماي‌ادمين يك پايگاه ماي.‌اس.‌كيو.ال ايجاد شد؛ سپس، با مطالعه كليه كدهاي مورد نياز از بسته‌ كد منبع سايترك، كدهاي لازم با اعمال تغييرات ضروري، اجرا و نتايج حاصل در پايگاه ماي.‌اس.‌كيو.ال وارد شد. با نوشتن پرس‌وجو به زبان ‌اس.‌كيو.ال، شبكه استنادي مجموعه به‌صورت كامل استخراج شد سپس با كدنويسي به زبان پايتون اعداد مربوط به پيج‌رنك و هيتس (اعتبار و كانون) به‌صورت جداگانه محاسبه گرديد.يافته‌ها: نتايج نشان داد تمامي شش سنجه در سطح يك صدم همبستگي معنادار و مثبت با ميزان ربط مقاله‌ها داشت؛ به‌عبارت ديگر، با افزايش مقادير هريك از سنجه‌ها، درجه ربط مقاله‌ها نيز افزايش يافت. بيشترين ميزان همبستگي مربوط به سنجه امسلر و پس از آن، زوج كتاب‌شناختي بود. پس از سنجه‌ها‌ي امسلر و زوج كتاب‌شناختي، بيشترين همبستگي ميان متغير هيتس(اعتبار) با ربط مقاله‌ها بود. متغير پيج‌رنك در مرتبه چهارم قرار داشت؛ در نهايت، كم‌ترين ميزان همبستگي با ربط مقاله‌ها، مربوط به سنجه‌هاي هم‌استنادي و هيتس( كانون) بود؛ بنابراين، از ميان سنجه‌هاي استنادي  بررسي‌شده در اين پژوهش، سنجه‌هاي امسلر، زوج كتاب‌شناختي، هيتس(اعتبار) و پيج‌رنك بيش از ساير سنجه‌ها از پتانسيل لازم براي تعيين ميزان ربط مقاله‌ها برخوردار بودند.  نتيجه‌گيري: بر اساس يافته‌هاي پژوهش مي‌توان گفت سنجه‌هاي استنادمحور مطالعه‌شده قادرند درجه ربط مقاله‌ها را برآورد كنند و در بافتارهاي مختلف بازيابي اطلاعات شامل موتورهاي جست‌وجو، پايگاه‌هاي اطلاعاتي و استنادي، سامانه‌هاي پيشنهاددهنده و حتي كتابخانه‌هاي ديجيتالي براي دسترسي به مقالات مرتبط، پيشنهاد مقالات مشابه و رتبه‌بندي نتايج بازيابي كاربرد داشته باشند؛ همچنين، لازم است به سنجه امسلر كه نسبت به دو سنجه سنتي هم‌استنادي و زوج كتاب‌شناختي، در سامانه‌هاي اطلاعاتي كمتر استفاده شده‌است، بيش از پيش  توجه شود؛ از طرفي، عليرغم اينكه سنجه هم‌استنادي در برخي از پايگاه‌ها و سامانه‌هاي بازيابي اطلاعات بين المللي( مانند ساينس دايركت و سايت سير) براي بازيابي مدارك مرتبط و پيشنهاد مدارك مشابه استفاده مي‌شود در مقايسه با ساير سنجه‌ها از كارايي كمتري برخودار است.