مطالعات زمين‌شناسي، كاني‌شناسي و ميانبارهاي سيال در كانسار مس (نقره) تيپ مانتو يمقان، جنوب‌شرق زنجان، شمال‌غرب ايران

كانسار يمقان در جنوب‌شرق زنجان و در زيرپهنه طارم از كمربند ماگمايي البرز در شمال‌غرب ايران قرار دارد. واحدهاي سنگي محدوده مجموعه‌اي از واحدهاي آتشفشاني رسوبي ائوسن هستند. كانه‌زايي مس (نقره) در اين كانسار در واحد آندزيت مگاپورفير به‌صورت چينه‌كران رخ داده ‏است. كانه‌هاي سولفيدي اصلي كالكوسيت، بورنيت، كالكوپيريت به‌همراه پيريت به‌صورت بافت‌هاي دانه‌پراكنده، پركننده فضاي خالي، رگه رگچه‌اي و جانشيني مشاهده مي‌شوند. سولفيد نقره (آكانتيت) نيز براساس مطالعات ميكروپروب شناسايي ‌شده است. دگرساني پروپيليتيكي و دگرساني‌هاي مرتبط با كانه‌زايي در اين كانسار مشاهده مي‌گردند. دماي همگن‌شدگي سيالات كانه‌ساز، در بازه 230 تا 390 درجه سانتي‌گراد و شوري متوسط آنها 15 درصد وزني NaCl اندازه‌گيري شده است. كانسار يمقان در سه مرحله اصلي تشكيل‌ شده كه مرحله اول در دماي پائين‌تر از 100 درجه و در طي دياژنز رخ داده و موجب تشكيل پيريت‌هاي فرامبوئيدال در سنگ ميزبان آندزيت مگاپورفير شده است. مرحله دوم در دماي بيش از 300 درجه شكل گرفته و موجب تشكيل كاني‌هاي سولفيدي مس بر اثر جانشيني به‌جاي پيريت‏هاي مرحله اول شده است كه در طي اين جانشيني، آهن اضافي موجود در پيريت به‌صورت هماتيت در محل رگه‌هاي كانه‌دار تشكيل شده‌اند. در مرحله سوم يا مرحله سوپرژن، كاني‏هاي ثانويه مانند كالكوسيت ثانويه، كووليت، ديژنيت و كاني‌هاي كربناته مس مانند مالاكيت و آزوريت در اثر تأثير آبهاي جوي تشكيل شده است. با توجه به ويژگي‏هاي زمين‌شناسي، سنگ ميزبان، كاني‌شناسي، ساخت و بافت، و داده‌هاي ميانبارهاي سيال، كانسار مس يمقان شباهت‌هاي زيادي با كانسارهاي مس تيپ مانتو در دنيا داشته و بر اثر فرايندهاي گرمابي تشكيل گرديده است.