تركيب شيميايي اسانس گياه مورد و فعاليت حشره‌كشي آن در تركيب با خاك دياتومه عليه حشرات كامل شپشه گندم، Sitophilus granarius (L.)

خاك هاي دياتومه و اسانس هاي گياهي جزو مهم ترين تركيبات جايگزين سموم شيميايي مي باشند كه مشكلات مهم فراروي استفاده از آن ها به ترتيب شامل كنداثر بودن و ناپايداري مي باشند. استفاده تركيبي از اين دو عامل حشره كش يكي از راه حل هاي اين مشكلات مي باشد. در اين پژوهش، اثر حشره‌كشي تماسي يك خاك دياتومه ايراني (با نام تجاري سايان) در تركيب با اثر تنفسي اسانس گياه مورد Myrtus communis L.، روي حشرات كامل شپشه گندم Sitophilus granarius (L.)، بررسي شد. اجزاي شيميايي تشكيل دهنده اسانس به روش GCMS شناسايي شدند. در اسانس 46 تركيب شيميايي شناسايي شدند كه سه تركيب 1,8cineole (Eucalyptol) (%029/18)، Isoterpinolene (%704/14) و αFenchene (%135/13) بيشترين مقدار را داشتند. درصد مرگ ومير در اثر استفاده انفرادي از دزهاي خاك دياتومه (گرم بر كيلوگرم) حتي پس از 72 ساعت قابل توجه نبود ولي استفاده تركيبي باعث افزايش معني‌دار مرگ ومير شد. در تركيب‌هاي تيماري غلظت LC50 اسانس مورد (3451 ميكروليتر بر ليتر هوا) با دزهاي 5/0، 1 و 5/1 گرم بر كيلوگرم خاك دياتومه پس از 72 ساعت، به ترتيب 25/98، 100 و 100 درصد مرگ ومير مشاهده شد. برهمكنش خاك دياتومه در تركيب با اسانس به ويژه پس از 48 و 72 ساعت عمدتا از نوع سينرژيستي بود. توليد نتاج 45 روز پس از حذف حشرات كامل تيمارشده از ظروف آزمايش (توليد نتاج در نسل اول) در تركيب دزهاي 125/0، 25/0 و 5/0 گرم بر كيلوگرم خاك دياتومه با غلظت هاي LC10، LC20 و LC50 اسانس (به ترتيب 1267، 1790 و 3451 ميكروليتر بر ليتر) بسيار پايين بود (با حداكثر 7 عدد حشره كامل ظاهرشده) ولي مرگ ومير اين حشرات كامل ظاهرشده در تمام موارد 100 درصد بود. در تيمارهاي تركيبي دزهاي 1 و 5/1 گرم بر كيلوگرم خاك دياتومه با سه غلظت مختلف اسانس نيز توليد نتاج مشاهده نشد. درصد مرگ ومير نتاج توليدي در اثر استفاده انفرادي از دزهاي مختلف خاك دياتومه در مقايسه با تيمارهاي تركيبي بسيار كمتر بود. توليد نتاج 90 روز پس از حذف حشرات كامل تيمار شده از ظروف آزمايش (توليد نتاج در نسل دوم) نيز مشابه نتايج نسل اول بودند. نتايج اين تحقيق به خوبي نشان مي دهند كه استفاده تركيبي از اين دو عامل حشره كش به دليل بروز اثرات سينرژيستي مي تواند كنداثر بودن خاك دياتومه سايان و ناپايداري اسانس مورد را برطرف سازد.