واكاوي رويكردهاي نظري ادراك تجربۀ زيبايي‌‌شناسي و تطبيق آن در حوزۀ علوم محيطي

بيان مسئله: زمينه‌‌هاي پژوهشي حوزۀ زيبايي‌‌شناسي محيط نيازمند قواعد و مباني نظري‌اند كه بتواند مقدمه‌اي اساسي از دركي تجربي، شناختي و يا عاطفي از رسوخ زيبايي در محيط را از طريق تجربۀ انسان معرفي كنند. لذا پژوهش حاضر، با توجه به خلأ نظري موجود در زمينۀ مباني نظري ماهيت تجربۀ زيبايي‌‌شناسي محيط و فرايند ادراك و شكل‌‌گيري آن، قصد دارد تا به اين موضوع از دريچه‌‌اي ديگر بنگرد تا بتواند مسيرهاي جديدي را براي شناخت دقيق آن در حوزه‌‌هاي ديگر (كه به طور دقيق به اين موضوع پرداخته‌‌اند) جست‌وجو و معرفي كند. از اين رو اين سؤالات مطرح مي‌‌شوند كه فرايند شكل‌‌گيري و ادراك تجربۀ زيبايي‌‌شناسي در زمينه‌هاي نظري روانشناسي هنر چگونه است. لذا بر اين مبنا، كدام تئوري‌‌ها قابليت كاربرد بيشتري در حوزۀ زيبايي‌‌شناسي محيطي دارند؟ هدف پژوهش: هدف بازخواني مدل‌‌هاي شاخص ادراك تجربۀ زيبايي‌‌شناسي در حوزۀ روانشناسي هنر است تا با شناسايي ساختار‌‌هاي زيربنايي تئوري‌‌ها، بتواند از قابليت‌‌هاي آنها به‌عنوان مبنايي براي بحث دربارۀ مفاهيم نظري علوم محيطي بهره‌‌مند شود. روش پژوهش: اين پژوهش با رويكرد كيفي و به صورت تحليلي به شناسايي مدل‌‌هاي ادراكي مختلف در خصوص تجربۀ زيبايي‌‌شناسي در حوزۀ روانشناسي هنر پرداخته است. پس از بررسي مدل‌‌هاي ادراكي شاخص، شش مدل انتخاب شد و پس از شناسايي رابطۀ بين متغيرهاي اين مدل‌‌ها از طريق تحليل محتواي آنها، در نهايت دو مدل اصلي‌‌ معرفي شد. سپس مبتني بر مفاهيم حوزۀ زيبايي‌‌شناسي محيطي و پتاسيل‌‌هاي موجود در دو مدل منتخب، با پيشنهاد ايجاد هم‌گرايي ‌‌در مسير اين دو مدل، سعي شد تا بستري نظري را براي روش‌‌هاي چندگانۀ پژوهشي در زمينۀ زيبايي‌‌شناسي محيطي ارائه ‌كند. نتيجه‌‌گيري: تئوري مدل لدر (رويكرد شناختي) و نظريۀ سيلويا (رويكرد ارزيابي ذهني هيجان) در تكامل يكديگر، شبكه‌‌‌‌اي يكپارچه از فرايندهاي ادراكي، شناختي و عاطفي را معرفي مي‌‌كنند و مكانيزمي را براي مدل‌‌سازي‌‌هاي انعطاف‌‌پذير و طيف وسيعي از متغيرها را در خصوص اولويت‌‌هاي تجربۀ زيبايي‌‌شناسي ارائه مي‌‌كنند كه مي‌‌تواند فرضياتي جديد را در حوزۀ زيبايي‌‌شناسي محيطي معرفي كند.