خوشنويسي اسلامي، نماد مقاومت در برابر روند غربي‌شدن (با تكيه بر نظريۀ مطالعات پسااستعماري)

بيان مسئله: تقابل با غرب راه نفوذ استعمار را در جوامع اسلامي فراهم آورد و، با تغيير در بافت گفتماني ساختار نظام سنتي و اجتماعي، موجب بحران و تحولات عميقي در تمامي عرصه‌ها از جمله فرهنگ و هنر اسلامي ‌شد. با غربي‌شدنِ آموزش هنر و پيشرفت و فناوري در صنايع مختلف، هنرهاي كتاب‌آرايي سنتي از رونق افتاد؛ شيوه‌هاي غربيْ جايگزين هنرهاي سنتي شد و آن‌ها را «به حاشيه برد». با شكل‌گيري مطالعات پسا‌استعماري، و ارائه‌ خوانش «مقاومت» در برابر قدرت در اشكال استعماري، همچنين نفي آكادميسم غربي از جانب برخي هنرمندان پيشرو غربي، مشروعيت اصول و زيبايي‌شناسي غربي به‌عنوان معيار با چالش مواجه شد. بدين ترتيب، هنرمندان اسلامي براي يافتن هويت خود، رهايي از پيامدهاي استعمار، و بازتوليد فرهنگ بومي، دوباره به خوشنويسي به‌عنوان سمبل مقاومت و عنصري زاييده از بطن تمدن اسلامي رجوع كردند.روش پژوهش: پژوهش حاضر، با بهره‌گيري از مطالعات پسااستعماري و روش توصيفيتحليلي، علل مقاومت خوشنويسي اسلامي در برابر روند غربي‌شدن را بررسي مكرده است.هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر بازشناسي عوامل مصون‌ماندن خوشنويسي اسلامي در برابر استعمار است.نتيجه‌‌گيري: پژوهش حاضر، در خصوص علل مقاومت خوشنويسي اسلامي در برابر روند غربي‌شدن، دو عامل عمده و اساسي را مؤثر مي‌داند: نخست، شرايط اجتماعي و جستجوي هويتِ حاصل از نگاه پسااستعماري كه با بازگشت به خود و نظريه‌ مقاومتْ سنت خوشنويسي را از انديشه‌هاي استعمار و امپرياليسم فرهنگي مصون نگه داشته است. ديگري، ماهيت و قابليت‌هاي خلاقانه‌ خوشنويسي است؛ خوشنويسي، در «پيوندخوردگي» با كلام الهي، خاصيت تجريدي در ماهيت و عينيت دارد، با گنجينه‌ حكمت، ادبيات و علوم انساني آميخته، با ساير هنرهاي اسلامي تطبيق‌پذير است، و نحوه‌ تعليم و تعلّم آن عميقاً ريشه در سنت‌ها و عرفان اسلامي دارد. خوشنويسي اسلامي در دوران معاصر نيز، تا زماني كه از جنبه‌هاي خلاقانه‌اش بهره‌برداري شود و در عين حال نسبت خردانگارانه با آموزه‌هاي سنت خود داشته باشد، اصالت و هويت خود را حفظ مي‌كند و حيات آن نيز استمرار مي‌يابد.