كليدواژه :
فراهخامنشي , دستكند , ابزار دندانه دار , تنگ زندان , آخور رستم , برزن شمالي , لانه طاووس
چكيده فارسي :
در امتداد كوهپايه هاي دشت مرودشت تعداد قابل توجهي از يادمانهاي دست كند تدفيني طي دوران هخامنشي تا اوايل دورۀ اسلامي شكل گرفته است. اين آثار در اشكال مختلف ساخته شده و بجز مقابر سلطنتي و برخي نمونههاي همراه با كتيبۀ پهلوي ساساني، گاهنگاري بقيۀ يادمانها مورد اختلاف نظر است. نگارندگان با بررسي ميداني دشت مرودشت با هدف بررسي يادمانهاي قابل انتساب به دورۀ فراهخامنشي، علاوه بر توصيف دقيق ساختاري چنين نمونه هايي، تمامي شواهد گاه شناختي مورد استناد را به تفصيل مورد واكاوي قرار داده اند. شواهد مورد استناد شامل: شيوههاي ساختاري و شكل گيري فضايي، بررسي ابزار تراش، تزئينات، بررسي محدودۀ پيراموني به شعاع حدود يك كيلومتر به منظور قرار دادن يادمانها در بافت باستانشناختي مرتبط، و همچنين كمك گرفتن از شيوۀ استدلال منفي به جاي استدلال اثباتي بوده است؛ در اين شيوه به منظور اثبات گاهنگاري فراهخامنشي برخي نمونه ها، به جاي ارائۀ شواهد مثبت به نفع تاريخ فراهخامنشي به ذكر دلايلي ميپردازيم كه تاريخگذاري اثر به دورۀ هخامنشي و ساساني را نفي مي كند. اين مقاله تنها به بررسي نيمۀ جنوب شرقي دشت يعني كوهپايه هاي جنوبي و غربي كوه رحمت مي پردازد و با تكميل مطالعات، نتيجۀ بررسي در نيمۀ شمال شرقي دشت نيز منتشر خواهد شد. بر اساس بررسي هاي انجام گرفته در راستاي پژوهش حاضر، آثار دست كند تدفينيِ موجود در نيمۀ شرقي دشت مرودشت بلا استثنا در دامنۀ جنوبي و غربي كوه رحمت قرار گرفته اند. اين بررسي ها همچنين نشان داده است كه مجموعه هاي تدفيني تنگ زندان، آخور رستم، برزن شمالي و لانه طاووس قابل تاريخگذاري به دورۀ فراهخامنشي هستند. در يك جمع بندي تفسيري و كلي مي توان اين گونه استدلال كرد كه تدفين هاي دست كند صخره اي قابل تاريخگذاري به دورۀ فراهخامنشي در دشت مرودشت، مانند هر دوره يا محل ديگري، در درجۀ اول به عنوانِ گونهاي از تدفين هايِ شأن زا براي اعضاي خانواده هاي قدرتمند در هرم قدرت اجتماعي ساخته و استفاده مي شدند. يادمانهايي كه از يكسو اعتبار، مشروعيت و قدرت ايشان را در بين جمعيت بومي و ساير قدرت هاي منطقه اي افزايش مي داد. از ديگر سو، سندي معتبر براي اخلاف دودماني اشراف در جهت تملك و تداوم تسلط بر املاك اجدادي در آينده محسوب مي شدند.
چكيده لاتين :
Along the foothills of the Marvdasht plain, a significant number of rock-cut burial monuments have been made during the Achaemenid to early Islamic period. These burials are made in various forms which with the exception of the royal tombs and some samples with the middle persian inscription, the chronology of the rest of the samples is in dispute. By performing the archaeological field survey with the aim of determination the funeral monuments attributable to the post-Achaemenid period, the authors, in addition to accurately describing the structural description of such samples, has thoroughly analyzed all the cited chronological evidence. These cited evidence are: Structural and spatial patterns, studying the stone-cutting tools, decorations, surveying the peripheral boundary within a radius of about 1 km in order to place the monuments in the relevant archaeological context, as well as assisting negative reasoning Instead of positive reasoning. In negative reasoning, In order to prove the chronology, instead of presenting positive evidence in favor of post-Achaemenidchronology, we present reasons that negate the Achaemenid and Sassanid chronology. This article deals only with the southeastern half of the plain, the southern and western foothills of Rahmat Mountain, and in another article we will address the northeast half of the plain. Based on the surveys conducted in line with the present study, the remains of the rock-cut burials in the eastern half of the Marvdasht plain are located without exception on the southern and western slopes of Rahmat Mountain. These studies have also shown that the burial complexes of Tang-e Zendan, Akhor-e Rostam, North Barzan and Laneh Tavous can most likely be dated to the post-Achaemenid period. In an interpretive and general conclusion, it can be argued that the rock-cut burials that can be dated to the post-Achaemenid period in the Marvdasht plain, like any other period or place, imprimis considered as a type of
dignitizad burial which were made and used for members of powerful families in the
highest level of social power pyramid. Monuments that on the one hand increased
credibility, legitimacy and power of mentioned families among the indigenous population and
other regional powers. On the other hand, these evidence were considered as a valid document
for aristocrats dynastic descendants to acquire and maintain dominion over their ancestral
estates. In this way, they could continue to dominate the ancestral property in the future.
