پديد آورندگان :
حاجي نوروزي، فاطمه دانشگاه تهران - دانشكده ادبيات و علوم انساني، ايران , حيدريان، محمود دانشگاه شهركرد - دانشكده ادبيات و علوم انساني - گروه باستان شناسي، ايران , خسرو زاده، عليرضا دانشگاه شهركرد - دانشكده ادبيات و علوم انساني - گروه باستان شناسي، ايران
كليدواژه :
منشاء يابي , مس سنگ ميانه , چهارمحال و بختياري , پتروگرافي , ICP-OES
چكيده فارسي :
در پژوهش حاضر سعي شده تا با استفاده از مطالعات آزمايشگاهي، اشتراكات ساختاري سفال‌هاي مس سنگ ميانه منطقه چهارمحال و بختياري كه از نظر ويژگي‌هاي ظاهري شباهت زيادي با سفال مناطق خوزستان و فارس دارند، بررسي شود.. سفالهايي با پخت مناسب و در طيف رنگي نخودي، كرم، سبز روشن، سبز نخودي و تعداد كمي نارنجي كه به طور معمول با نقوش سياه يا قهوهاي روي زمينه نخودي، كرم يا سبز نخودي ظاهر شده بودند و نقوش روي اين سفالها طرحهايي مانند نقوش هندسي، خطوط موازي، مثلثها و نقوش نقطهاي را شامل ميشد. استفاده از روش‌هاي آزمايشگاهي براي منشاء‌يابي اين‌گونه‌هاي سفالي ضروري به نظر مي‌رسيد تا مشخص شود اين سفال بومي بوده يا اينكه از طريق كوچروها وارد منطقه مي‌شده است چراكه پاسخ به اين‌گونه سؤال‌ها مي‌تواند تا حد زيادي برهمكنش‌هاي فرهنگي بين جوامع ساكن در فلات ايران در دوره مس سنگ مياني را نيز مشخص كند. به همين منظور، تلفيقي از روش‌هاي ميداني و آزمايشگاهي بكار بسته شد. 32 قطعه سفالي جمع‌آوري‌شده از سطح محوطه‌هاي مس سنگ ميانه مناطق چهارمحال و بختياري (منطقه اصلي) و خوزستان و فارس (مناطق شاهد) با انجام آزمايش‌هاي پتروگرافي و طيفسنجي پلاسماي جفت شده القايي ((ICP-OES، تجزيه‌وتحليل شدند. بعد از انجام آزمايشها و با مقايسه چند عنصري بين نمونه‌هاي چهارمحال و بختياري و نمونه‌هاي مشابه از لحاظ ساختاري، اين نتيجه حاصل شد كه نمونه‌هاي خوزستان و فارس طبيعتاً در همان مناطق كه به ترتيب خاستگاه سفال شوشان و باكون هستند، توليد مي‌شدهاند؛ اما نمونه‌هاي چهارمحال و بختياري با وجود شباهت‌هاي بسيار از لحاظ ظاهري و فني با مناطق همجوار، در خود چهار محال و بختياري و در محدوده همان محوطه‌ها توليد شده‌اند. در واقع توليد سفال اگرچه با تأثير از فرهنگ‌هاي همجوار ساخته‌شده اما اين تأثيرپذيري به دليل كوچ سفالگران به منطقه و يا انتقال فن‌آوري ساخت سفال در اثر همين حركات كوچروي بوده است.
چكيده لاتين :
The work has tried to study the structural propinquity of Middle Chalcolithic potteries in Chaharmahal va Bakhtiari, which, in terms of appearance, are very similar to those of Khuzestan and Fars, by using laboratory studies. The pottery with well- firing was made in the color range of buff, cream, buff-green, light green and less frequently orange wares. Characteristic of these ceramics is the paste which tends to be buff or its different shades. Sand and fine white particles were used as temper. The painted type is seen in buff, creamy or greenish creamy. The designs generally include geometric motifs represented mainly by parallel bands and lines, undulating lines, hanging triangles, checkerboard patterns, ladders and dot motifs. For the provenance of these types of pottery, the use of laboratory methods seemed necessary to find out whether this pottery is native or has entered to area by the nomads. We can largely determine the interactions of the communities on the Iranian plateau during the Middle Chalcolithic. For this purpose, it employs a combination of field, library and laboratory methods. 32 pieces of pottery, collected from the surface of the Middle Chalcolithic sites of Chaharmahal va Bakhtiari, Khuzestan and Fars, were analyzed by performing petrographic and ICP-OES analysis. After the analysis and multiplicity compering between Chaharmahal va Bakhtiari samples and similar structural samples, it was concluded that specimens of Khuzestan and Fars are naturally produced in the same regions as the origin of the Susa and Bakun pottery, respectively. But the samples of Chaharmahal va Bakhtiari have been produced in itself, the Chaharmahal va Bakhtiari areas, despite the apparent technical similarities with the neighboring regions. In fact, the production of pottery, is made by the influence of neighboring cultures, but, this effect was due to the transferring of potters to the area or the transferring of the technology of making pottery due to the nomad movements.
