تحليل جغرافيايي نقش مكان بر احساس نشاط شهروندان اهواز براساس شهر شاد

انسان‌‌ از همان آغاز زندگي، همراه با ديگران در مكان‌‌ها، دانش و تجربۀ زندگي كسب مي‌‌كند. از طرفي مكان‌‌ها حاصل روح جامعه و مردمي هستند كه در آن زندگي مي‌‌كنند. بررسي مكان به‌عنوان كانون علم جغرافيا و تلاش براي درك تفاوت‌‌ها و مسائل مكاني سنت ديرينۀ اين علم است؛ بنابراين در پايگاه اين علم، پرداختن به نشاط شهروندان براساس مكان‌‌هاي مختلف شهر اهواز مسئله‌‌اي مهم است كه با مشكلات محيطزيستي، كالبدي، مديريتي و نابرابري‌‌هاي فضايي، اجتماعي و اقتصادي روبه‌رو است. هدف پژوهش، تحليل اثرگذاري نقش مكان بر احساس نشاط شهروندان در محله‌‌هاي منتخب شهر اهواز است. پژوهش حاضر كاربردي و از لحاظ روش‌‌شناسي توصيفياكتشافي است. ابزار مورداستفاده، تركيبي از پرسشنامۀ محقق‌ساخته و پرسشنامۀ استاندارد شادكامي آكسفورد است. جامعۀ آماري شامل شهروندان شهر اهواز (زن و مرد) در محدودۀ سني 15 سال به بالا (280،887 نفر) است. حجم نمونه متناسب با جامعۀ آماري و براساس فرمول كوكران 385 نفر و روش نمونه‌‌گيري نيز طبقه‌‌اي نسبي است. پرسشنامه‌‌ها در شش محلۀ منتخب شهرك نفت، كيانپارس، گيت بوستان، عامري، منبع آب و كوي علوي توزيع و تكميل شد. از آنجا كه اين محله‌ها براساس شاخص‌‌هاي مكاني شامل جمعيت، سطح كيفيت زندگي و قشربندي اجتماعي داراي سطوح مختلف و تفاوت مكاني هستند، تنوعي از مكان‌‌ها و بافت‌‌هاي مختلف شهر اهواز اعم از حاشيه‌نشين فرسوده از پيش طراحي‌شده و جديد را شامل مي‌‌شوند. همچنين توزيع و پراكندگي آن‌‌ها گسترۀ جغرافيايي و مناطق شهر اهواز را پوشش مي‌‌دهد. اين محله‌ها به‌عنوان محله‌هاي مناسب به‌منظور بررسي و تحليل موضوع موردمطالعه تعيين شدند. براساس يافته‌‌هاي پژوهش، بين محله‌‌هاي موردمطالعه، از نظر وجود فضاهاي نشاط‌‌آفرين و اثرگذاري اين فضاها بر احساس نشاط شهروندان تفاوت و جدايي‌‌گزيني فضايي وجود دارد و الگوي توزيع فضاهاي نشاط در بين اين محله‌‌‌‌ها عدالت‌محور نيست. محيط كالبدي و فراغتي در احساس نشاط شهروندان اثرگذار است و سطح نشاط شهروندان در محله‌‌هاي برنامه‌‌ريزي‌شده كه از لحاظ فضاهاي نشاط‌‌آفرين غني‌‌تر هستند (شهرك نفت، كيانپارس و گيت بوستان)، نسبت به محله‌‌هاي بافت فرسوده (عامري) و حاشيه‌‌نشين (محلۀ منبع آب و كوي علوي) كه از اين لحاظ فقير هستند، بالاتر است. شرايط عيني محيط شهري در احساس نشاط شهروندان اثرگذار است و تفاوت مكاني در برخورداري از فضاهاي نشاط‌‌آفرين در سطح نشاط شهروندان و نقش تعديلگري در كيفيت محيط كالبدي و فراغتي و نشاط شهروندان اثرگذار است. محيط عيني در خلق فضاهاي شهري بانشاط و ارتقاي شاخص‌‌هاي كيفيت زندگي شهروندان اثر دارد و در مقابل، بانشاط‌بودن فضاهاي شهري موجب جذابيت فضاها و مكان‌‌ها براي حضور و فعاليت شهروندان مي‌‌شود. در پايان نوشتار، پيشنهادهاي مناسب ارائه مي‌شود.