فردوسي و بسترسازي نظري براي قدرت يابي نهاد وزارت در قرون ميانه تاريخ ايران(قرون پنچم تا نهم)

اوج‌گيري قدرت نهاد وزارت در تاريخ ميانه ايران، به‌ويژه از اوايل دوره سلجوقي، معلول عوامل متعددي بود، اما اين امر براي نهادي كه در ايران تا دو قرن و اندي بعد از ورود اعراب مسلمان به محاق رفته و حتي بيم از ميان رفتن موجوديتش در ميان بود، بدون نوعي بسترسازي پيشيني، به‌ دشواري ممكن و قابل دوام مي‌نمود. از آغاز قرن چهارم مي‌توان كوشش‌هايي را در اين زمينه رديابي كرد. در اين ميان، فردوسي را بايد در شمار نخستين كساني دانست كه در اين زمينه تأثير بسزايي داشت. پرسش اين است كه شاهنامه چه تأثيري بر فراهم آمدن يك بستر نظري براي اوج‌گيري و تثبيت قدرت نهاد وزارت در قرون ميانه تاريخ ايران داشت؟ فردوسي كه در پي حفظ هويت ايراني و همچنين تجديد حيات ساختار سياسي ايران باستان به عنوان بديل مناسبِ سامان سياسي مستقرِ زمانه خود بود، در شاهنامه و به‌ويژه در بخش تاريخي آن (با توجه به عدم وجود شاهانِ خردمندِ عصر اسطوره‌اي)، وزير را شخصيت اصلي اين بخش نمايانده بود و با »بركشيدن « بزرگمهر به عنوان يك حكيم/وزير و قائل شدن خصايص ويژه براي او، ارجي بسزا براي اين نهاد قائل شد كه اين امر پس از فردوسي و با توجه به نفوذ عام شاهنامه، با تبديل شدن بزرگمهر به نماد نهاد وزارت، ‌توانست همچون يك بستر نظري مناسب براي ترقي و تثبيت قدرت اين نهاد مفيد فايده افتد.