تحليل گفتمان منشآت خانوادگي قائم‌مقام فراهاني بر اساس نظريّۀ كاربردشناسي اصول ‏ادب

قائم‌مقام فراهاني از سياستمداران بزرگ دورۀ قاجار به‏شمارمي‏آيد و داراي تأليفات متعدّدي است كه مهم‌ترين آن‌ها منشآت نام دارد. منشآت، نامه‏‏هايي است كه در دورۀ ديوان‏سالاري به سبك ساده و روان نوشته شده‏ و به‏عنوان ژانري ادبي اين ظرفيت را داراست كه بر اساس نظريۀ كاربردشناسي اصول ‏ادب بررسي‏شود. از اين رو، در اين پژوهش، اين نظريه در نامه‏هاي خانوادگي قائم مقام در منشآت، بررسي و تحليل مي‏شود تا از اين طريق، شخصيّت و نحوۀ ارتباط وي با افراد خانواده ارزيابي شود. دربارۀ اصول ادب نظريّات متعدّدي بيان‏شده‏ كه در اين مقاله از نظريۀ براون و لوينسون بر اساس راهبرد‏هاي ادب سلبي و ادب ايجابي، خطاب‌هاي مستقيم و غيرمستقيم؛ و از نظريّۀ كالپپر در رابطه با راهبرد نقض ادب ايجابي و نقض ادب سلبي، و نقض مستقيم ادب بهره‏گرفته‏ شده‏است. نتايج حاصل از اين جستار كه به روش توصيفي‌ـ تحليلي انجام‏شده؛ گوياي اين است كه قائم‏مقام فراهاني از ادب ايجابي (39.75%) براي مخاطبان خود بهره فراواني برده؛ و از ادب سلبي (2.75%)براي بيان علاقه خود بهره‏گرفته ‏و وجهه كمتر كسي را تهديد كرده‏‏است. نقض ادب ايجابي (7%) براساس عدم همدلي يا برچسب‏هاي نامناسبـ، درصد كمي را به خود اختصاص‏داده‏ و نقض ادب سلبي (3.75%) ـ بيشتر ناشي از فروتني ـ و نقض مستقيم ادب (5.25 %) ـ نسبت به دنياـ در اين نامه‌ها بسيار كم‏شمار است. وي همچنين بيان غيرمستقيم (25.25%) را كه دليل بر رفتار مؤدبانه است؛ بيش از بيان مستقيم (16.25%) به‎‏كار گرفته‏است.