سنجش مفهوم توسعه روستايي با تأكيد بر ديدگاه روستاييان (مورد مطالعه: شهرستان دماوند)

توسعه مفهومي براي بيان مضامين عميقي است كه در طول تاريخ تحت عناوين ديگري دنبال ‌شده و فطرت كمال‌جوي انسان همواره در هر سطح، مرحله و مقطعي از تكامل فكري، اجتماعي و تاريخي خود و بر اساس سطح ادراك و شناخت و مباني معرفت‌شناختي، هستي‌شناختي و انسان‌شناختي خويش به‌نوعي آن را تعريف، تنظيم و دنبال كرده است. بنابراين با اين بينش، پژوهش پيشِ‌ِرو به دنبال يافتن مفهوم توسعه از نگاه مردم محلي بوده است. پژوهش حاضر در زمرۀ تحقيقات كاربردي و با توجه به ماهيت تركيبي بودن روش تحقيق به‌صورت توأم، از نوع تحقيقات كيفي كمي يا تركيبي بوده است. مصاحبۀ عميق و هدفمند با 48 نفر از 12 نقطۀ روستايي انجام و به‌منظور تكميل اطلاعات،  بين 240 خانوار پرسشنامه توزيع شد. داده‌هاي تحقيق شامل متن مصاحبه‌ها، از طريق نرم‌افزار MAXQDA، به‌صورت واحدهاي معني تقسيم و سپس با فشرده‌سازي خلاصه شدند. درنهايت به‌منظور تجزيه‌وتحليل داده‌ها از مدل تاپسيس و روش تحليل خوشه‌اي بهره گرفته شد. مفهوم توسعۀ روستايي در 5 مقولۀ اصلي شامل: زيربنايي، روبنايي، اجتماعي نهادي، اقتصادي و محيطي دسته‌بندي شد. نتايج نشان داد كه نوع نگاه اهالي روستاهاي شهرستان دماوند به مفهوم توسعه، برگرفته از نياز آنان بوده است. روستاهايي كه در چارچوب مؤلفه‌هاي توسعه نياز كمتري احساس مي‌كردند، حد مطلوب توسعه را پايين‌تر عنوان كرده‌اند و در مقابل روستاهايي كه در چارچوب مؤلفه‌هاي توسعه نياز بيشتري احساس مي‌كردند، حد مطلوب توسعه را بالاتر در نظر گرفتند. نتايج همچنين نشان داد، با توجه به اينكه در شاخص تركيبي حد مطلوب توسعه، 0.693 است، مي‌توان گفت كه نواحي روستايي مورد مطالعه تا رسيدن به حد مطلوب توسعه فاصله زيادي دارند. درنهايت با استفاده از تحليل خوشه‌اي روستاهاي منطقه در 4 دسته خوشه‌بندي شدند كه نتايج آن بيانگر نابرابري فضايي بين مناطق ازنظر شاخص‌هاي توسعه بوده است.