پيش بيني تغييرات كاربري اراضي با تاكيد بر اراضي انسان ساخت (مطالعه موردي:حوضه آبريز دشت بجنورد)

Predicting land use changes with emphasis on residential lands using CA-Markov model Case study (Bojnourd plain catchment)

مقدمه: شناخت تغييرات زماني و مكاني كاربري اراضي براي تصميم گيرندگان و برنامه ريزاني كه درگير مسائل توسعه پايدار شهري و محيطي اهميت زيادي دارد. به اين دليل كه بخش بزرگي از اين تغييرات ناشي از فعاليت هاي انساني خصوصاً شهرنشيني در نواحي كمتر توسعه يافته مي­ باشد. هدف پژوهش: در اين مطالعه هدف بررسي تغييرات كاربري اراضي حوضه آبريز بجنورد طي دوره 1380 تا 1398 بر اساس تصاوير لندست 5 و 8 مي­ باشد. روش شناسي تحقيق: در اين مطالعه با استفاده از تصاوير ماهواره لندست 7، 8 و مدل Ca-Markov در نرم افزار EDRISI TerrSet اقدام به شبيه سازي و پيش بيني تغييرات كاربري اراضي حوضه آبريز بجنورد صورت گرفته است. در ابتدا انجام تصحيحات اتمسفري و هندسي در نرم‌افزار ENVI5/3 بر روي تصاوير صورت گرفته و سپس نقشه پيش بيني تغييرات كاربري اراضي براي سال 1418 توليد شده است. قلمروجغرافيايي پژوهش: محدوده مورد مطالعه حوزه آبريز دشت بجنورد است كه در ناحيه ­اي به مساحتي بيش از 1200 كيلومترمربع در قسمت جنوبي شهرستان بجنورد در مركز استان خراسان شمالي در شمال شرق ايران قرار گرفته است. متوسط بارش سالانه منطقه حدود 251 ميليمتر و ميانگين دما نيز 13.6 درجه سانتيگراد مي­ باشد. يافته ها و بحث: نتايج نشان مي­دهد كه در منطقه مورد مطالعه اراضي مسكوني و انسان ساخت با افزايش بيش از 5 هزار هكتار طي دوره مورد مطالعه بيشترين تغييرات را داشته ­اند همچنين نتايج حاكي از آن است كه سهم اراضي باير افزايش يافته است و از نظر موقعيت مكاني بيشترين تغييرات صورت گرفته در مجاورت شهر بجنورد صورت گرفته است. نتايج: آشكار سازي تغييرات كاربري اراضي در منطقه مورد مطالعه نشان از اين موضوع دارد كه كاربري­ مسكوني به دليل مهاجرت جمعيت تغييرات زيادي در منطقه مورد مطالعه داشته و در آينده نيز خواهد داشت و اين بيانگر اين واقعيت است كه از يك طرف مشكلات اجتماعي ناشي از پديده حاشيه نشيني را به دنبال دارد و از طرف ديگر تعرض به مسيل ها و آبراهه ­ها و همچنين افزايش سطوح غير قابل نفوذ ناشي از توسعه، شهر و روستاهاي مجاور را بيشتر در معرض مشكلاتي همچون سيلاب قرار مي ­دهد.

Understanding temporal and spatial changes in land use is essential for decision makers and community planners. Land use requires knowledge of the current trend and forecasting future developments in land use and land cover. In this study, using Landsat 7, 8 satellite images and Ca-Markov model in EDRISI TerrSet software, simulation and prediction of land use changes in Bojnourd catchment area in North Khorasan province has been performed. After making atmospheric and geometric corrections on the images of 2001 and 2019, a map predicting land use changes has been produced for 2040.The validation of the model is done through the kappa coefficient, the value of which is 0.92 for the land use map of 2001 and 0.95 for 2019. The results of the model prediction show that in the study area, residential lands with the increase of more than 5 thousand hectares during the study period have the most changes. Also, most of the changes have been made around the city of Bojnourd.