شخصيت ‌حقوقي شركت ‌دولتي و مصونيت ‌اموال‌ دولتي در پروندۀ «برخي اموال ايران»

Legal Personality of State-Owned Corporation and Immunity of State-Owned Assets in the Case Concerning “Certain Iranian Assets

ايالات ‌متحدۀ آمريكا در سال 1976 قانون‌ مصونيت‌هاي‌ حاكميت‌ خارجي (FSIA) را به تصويب رساند. اين قانون مصونيت دولت‌هاي خارجي مرتكب تروريسم را در دادگاه‌هاي ايالات‌ متحده ناديده مي‌گرفت. از 19ژانوية 1984 جمهوري اسلامي ايران از جانب وزارت ‌امور خارجه ايالات‌ متحده به‌عنوان دولت حامي تروريسم تعيين شد. در سال 1996 قانون‌ مقابله‌ با تروريسم‌ و مجازات‌ مؤثر (AEDPA)، به تصويب كنگرۀ ايالات‌ متحده رسيد كه در دعاوي مطروحه عليه دولت‌هاي خارجي مرتكب تروريسم، جبران ‌خسارت ‌مالي را درنظر مي‌گرفت. در نتيجة اين قوانين، دعاوي متعددي از جانب اتباع ايالات ‌متحده و در دادگاه‌هاي اين دولت، عليه جمهوري اسلامي ايران مطرح شد. دادگاه‌هاي بخش ايالات ‌متحده، دولت ايران را به جبران خسارت محكوم كرده و حكم به توقيف اموال بانك مركزي ايران به‌جاي اموال دولت مي‌كنند. توسل بانك مركزي به مراجع قضايي ايالات متحده در مراحل تجديدنظر و فرجام، راه به‌جايي نبرد و اموال بانك مركزي در ايالات ‌متحده توقيف شد. ايران در 14 ژوئن 2016 با استناد به ناديده گرفته شدن مصونيت دولت و نقض عهدنامۀ مودت 1955، دادخواستي عليه ايالات‌ متحده در ديوان ‌بين‌المللي‌ دادگستري (ICJ) ثبت كرد. رأي صلاحيتي ديوان در 13 فورية 2019 صادر شد. مقالۀ حاضر به بررسي اين رأي در دو حوزۀ شخصيت حقوقي شركت دولتي و مصونيت اموال دولتي مي‌پردازد و به اين نتيجه مي‌رسد كه ديوان در رأي صادره، حسب تكليف ذاتي خود، ارادۀ مشترك طرفين را مبناي احراز صلاحيت قرار داده و به قدر متيقن اكتفا كرده است.

In 1976, the United States enacted the Foreign Sovereign Immunity Act (FSIA). The Act disregarded the immunity of States committing terrorism in U.S. courts. On 19 January 1984, the U.S. Ministry of Foreign Affairs designated Iran as a State sponsor of terrorism. In 1996, the Anti-Terrorism and Effective Death Penalty Act (AEDPA) was enacted by the U.S. Congress, which in lawsuits against terrorist States provided for financial compensation. As a result of these Acts, numerous lawsuits have been filed by U.S. nationals and in the U.S. courts against Iran. The U.S. courts sentenced Iran to compensation and confiscation of the Central Bank assets instead of State-owned property. The pleading of the Central Bank to the U.S. judicial authorities during the review and appeal proceedings was not successful and the Central Bank assets were confiscated. On 14 June 2016, Iran filed an application against the U.S. in the ICJ, referring to non-observance of State immunity and violation of the 1955 Treaty. The judgment of the Court on jurisdiction was issued on 13 February 2019. The present article examines this judgment in two areas of legal personality of State-owned corporations and immunity of State-owned assets and concludes that the ICJ, according to its inherent obligation, emphasized on the common intention of the parties as the basis of its jurisdiction.