نقش اختلالات خواب و سبك‌هاي مقابله با استرس در پيش‌بيني كاركردهاي اجرايي و نورولوژيك رانندگان

The Role of Sleep Disorders and Stress Coping Styles in Predicting the Executive and Neurological Functions of Drivers

زمينه و هدف: شيوه رانندگي افراد متأثر از كاركردهاي عصب‌روان­ شناختي و نورولوژيك است و اختلال در كاركردهاي اجرايي و نورولوژيك رانندگان، به عنوان عواملي انساني، نقش مهمي را در تصادف‌هاي رانندگي ايفا مي‌كند. لذا شناسايي عواملي كه منجر به اختلال در اين كاركردها شوند ضروري است. هدف اين پژوهش بررسي نقش اختلالات خواب و سبك‌هاي مقابله با استرس در كاركردهاي اجرايي و نورولوژيك رانندگان بود. روش: روش پژوهش توصيفي و از نوع همبستگي بود. جامعه آماري را رانندگان اتوبوس در پايانه‌هاي شهر تهران در نيمه دوم سال 1399 تشكيل داد كه از بين آن‌ها 250 راننده به روش نمونه‌گيري تصادفي چندمرحله‌اي انتخاب شدند. اطلاعات توسط آزمون‌هاي سنجش كاركردهاي اجرايـي (آزمون كامپيوتري دسته‌بندي كارت‌هاي ويسكانسين (WCST) ، آزمون كامپيوتري تكليف چند محرك پيشين، آزمون استروپ كلاسيك و آزمون برو نرو)، آزمون‌هاي سنجش كاركردهاي نورولوژيك (مقياس ارزيابي نورولوژيك (NES) و پرسش­نامه دست­برتري ادينبورو (EHI))، پرسش­نامه مقابله با موقعيت‌هاي استرس‌زا (CISS) و پرسش­نامه سنجش كيفيت خواب پيتزبورگ (PSQI) جمع‌آوري گرديد. ارزيابي برازندگي مدل پيشنهادي از طريق اجراي مدل‌يابي معادلات ساختاري و با استفاده از نرم‌افزارهاي SPSS24 و Amos24انجام شد. يافته ­ها: يافته‌ها نشان دادند كه مدل پيشنهادي با دو اصلاح و حذف مسير غيرمعنا‌دار اختلالات خواب و سبك‌هاي مقابله‌اي به دست‌برتري به عنوان يكي از سنجه‌هاي كاركردهاي نورولوژيك، برازش خوبي با داده هابرخوردار است (0/05p) ولي مسير اين سبك مقابله‌اي به كاركردهاي نورولوژيك معنا‌دار نبود (0/05>p). نتيجه ­گيري: سنجش و درنظر گرفتن اختلالات خواب و نوع سبك‌هاي مقابله‌اي رانندگان به منظور ارائه راهكارهايي براي بهبود كاركردهاي اجرايي و نورولوژيك رانندگان لازم است.

Background and Aim: People's driving style is affected by neuropsychological and neurological functions, and impairment in drivers' executive and neurological functions, as human factors, plays an important role in traffic accidents. Therefore, it is necessary to identify the factors that lead to disruption of these functions. The aim of this study was to investigate the role of sleep disorders and stress coping styles in executive and neurological functions of drivers. Method: The research method was descriptive and correlational. The statistical population consisted of bus drivers in the terminals of Tehran in the second half of 2020, from which 250 drivers were selected by multi-stage random sampling. Data were collected by executive function tests (Wisconsin Card Sorting Test (WCST), Nback Test, Classic Stroop Test and Go/No-go Test, neurological function tests ,Neurological Evaluation Scale (NES) and Edinburgh Handedness Inventory (EHI)), Coping Inventory for Stressful Situations (CISS) and Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI). The suitability of the proposed model was assessed by performing structural equation modeling using SPSS24 and Amos24 software. Findings: The results showed that the proposed model with two modifications and elimination of non-significant pathways of sleep disorders and coping styles with superiority as one of the measures of neurological functions has a good fit with the data (p<0.05). Pathways of sleep disorders, emotion-centered coping styles and avoidance to executive functions were negative and significant (p<0.05), while the pathways of sleep disorders and these coping styles to neurological functions were positive and significant (p<0.01). The pathways of problem-oriented coping style to executive functions were positive and significant (p>0.05), but the pathways of this coping style to neurological functions were not significant (p>0.05). Conclusion: Assessing and considering sleep disorders and the type of coping styles of drivers is necessary in order to provide solutions to improve the executive and neurological functions of drivers.