بررسي تأثير تغييرات كاربري اراضي بر دماي سطح زمين در مناطق سرد و نيمه خشك (مطالعه موردي: بخش مركزي شهرستان سنندج)

Investigating the effect of land use changes on land surface temperature in cold and semi-arid areas (Case study: Central Zone of Sanandaj City)

امروزه جوامع مختلف با ازدياد جمعيت و گسترش شهرنشيني مواجه‌‌اند. تغييرات كاربري اراضي يكي از پديده‌هايي است كه در دنيا اهميت زيادي داشته و محيط ‌زيست را به ‌شدت تحت تأثير قرار داده است. هدف از اين پژوهش بررسي تأثير تغيير كاربري اراضي بر دماي سطح زمين در بخش مركزي شهرستان سنندج است. با استفاده از روش طبقه‌بندي نظارت شده - الگوريتم حداكثر احتمال، نقشه كاربري اراضي به پنج طبقه كشاورزي، باير، شهري، پوشش گياهي و آب طبقه‌بندي شد. دماي سطح زمين در يك بازه زماني 19 ساله با استفاده از الگوريتم سبال مورد بررسي قرار گرفت. نتايج به دست آمده از تجزيه و تحليل كاربري اراضي در محدوده مورد مطالعه نشان داد كه مناطق شهري، اراضي كشاورزي و پوشش‌هاي گياهي و آبي طي سال‌هاي 2000 تا 2019 روند افزايشي و اراضي باير روند كاهشي داشته است. حداقل ميزان دماي سطح زمين در سال‌هاي 2000 و 2019 به ترتيب از 15/6 درجه سانتي-گراد به 26/5 درجه سانتي‌گراد رسيده است. همچنين در طول دوره 19 ساله حداكثر دما از 22/49 درجه سانتي‌گراد به 39/51 درجه سانتي‌گراد افزايش يافته است. بيشترين دماي سطحي در هر دو سال مذكور متعلق به اراضي باير بوده است. پوشش‌هاي گياهي و آب در سال‌هاي مورد مطالعه كمترين دماي سطحي را به خود اختصاص داده‌اند. بر خلاف شهرهاي مديترانه‌اي و گرمسيري كه جزاير حرارت شهري را تجربه مي‌كنند، شهر سنندج با اقليم سرد و نيمه‌ خشك جزاير خنك شهري را تجربه مي‌كند. جزاير خنك شهري ناشي از احاطه مناطق شهري با اراضي باير با دماي سطحي زياد است.

Nowadays, different societies are facing increasing population and extensive urbanization. Land use changes is one of the phenomena that is very important in the world and has significantly impact on the environment. The purpose of this research is investigating the effect of land use change on land surface temperature in the central zone of Sanandaj city. Using supervised classification method, maximum likelihood algorithm, the land use map was classified into five categories agriculture, bare, urban, vegetation, and water. The land surface temperature examined using Sebal algorithm in a period of 19 years. The obtained results from land use analysis in the study area revealed that urban, agriculture, vegetation and water areas show an increasing trend but bare lands show a decreasing trend from 2000 to 2019. Minimum land surface temperature arrived to 6.15 ºC and 5.26 ºC in 2000 and 2019, respectively. Also, maximum temperature increased from 49.22 ºC to 51.39 ºC in this 19 years period. The highest surface temperature in both mentioned years were obtained in bare lands. Vegetation and water areas have the lowest surface temperature in this period. Unlike Mediterranean and tropical cities which experience the urban heat island, Sanandaj city, with cold and semi-arid climate, experienced the urban cool island. Urban cool island is due to the surrounding urban areas with bare lands with high surface temperature.