پايش تغييرات و رتبه‌بندي عوامل تهديد كننده تالاب ميانگران، استان خوزستان

Monitoring changes and ranking threat factors of Miangharan wetland, Khuzestan Province

تالاب‌ها اكوسيستم‌هاي ارزشمندي هستند كه خدمات محيط‌زيستي متعددي مانند ذخيره و تأمين آب، مهار فرسايش، كنترل سيلاب و حفظ تنوع‌زيستي را ارائه مي‌دهند. پرندگان مهاجر آبزي و كنار‌آبزي از جمله گونه‌هاي وابسته به تالاب هستند كه بقاي آنها به حيات تالاب‌ها بستگي دارد. شرايط بوم‌شناختي و كيفيت آب تالاب به ويژگي‌هاي محيط پيراموني آن از جمله نوع و نسبت كاربري‌‌ها مرتبط است. تالاب ميانگران يكي از تالاب‌هاي ارزشمند كشور است كه در استان خوزستان واقع شده است. اين پژوهش با هدف پايش تغييرات كاربري و پوشش اراضي تالاب ميانگران در بازه زماني 30 ساله و رتبه‌بندي عوامل تخريب اين تالاب انجام شد. براي ارزيابي تغييرات كاربري و پوشش اراضي تالاب ميانگران از تصاوير ماهواره‌اي سال‌هاي 1990، 2000 و2010 و 2018 استفاده شد. پنج طبقه كاربري اراضي شامل كاربري شهري، كاربري كشاورزي، تالاب، رخنمون سنگي و جنگل با استفاده از طبقه‌بندي نظارت‌شده تشخيص داده‌ شد. عوامل تخريب در طي عمليات ميداني و گزارش‌هاي موجود شناسايي و براي رتبه‌بندي عوامل تخريب تالاب از فرايند تحليل سلسله مراتبي استفاده شد. بدين منظور پرسشنامه‌اي شامل ماتريس مقايسه زوجي عوامل تخريب تالاب تهيه و توسط 20 نفر از كارشناسان محيط‌زيست در استان خوزستان تكميل شد. نتايج حاصل با استفاده از نرم افزار Expert Choice تحليل شد. نتايج حاصل از آشكار‌سازي تغييرات نشان داد كه از سال 1990 تا 2018 وسعت آب تالاب 80 درصد كاهش داشته و اراضي كشاورزي و مناطق شهري 40 درصد افزايش يافته است. رتبه‌بندي عوامل تخريب در تالاب نشان داد كه سه عامل: ورود فاضلاب شهري (35/0)، توسعه در بخش كشاورزي (16/0) و خشكسالي (15/0) بيش‌ترين وزن را به خود اختصاص داده اند. بدون ترديد شناخت درست و دقيق روند تغييرات يك تالاب و عوامل تهديد‌كننده آن، براساس اهميت و ميزان تأثيرگذاري آن‌ها، مي‌تواند زمينه را براي جلوگيري و مقابله اصولي با اين عوامل و نيز تهيه و اجراي دقيق طرح‌هاي حفاظت از تالاب‌ فراهم آورد

Wetlands are valuable ecosystems that provide a variety of environmental services such as water storage and supply, erosion and flood control, and biodiversity conservation. Migratory birds including waterfowls and shorebirds are among wetland-dependent species whose survival depends on wetlands. Ecological conditions and water quality of a wetland depend on the characteristics of its surrounding environment, including the type and ratio of land use and land covers. Miangharan wetland is one of the valuable wetlands in Iran, located in the southwest of the country in Khuzestan province. The current study was conducted to monitor land cover changes in Miangharan wetland over a period of 30 years and to rank destructing factors of this wetland. Satellite images were utilized from the mid-winter of 1990, 2000, 2010 and 2018 and land use maps of different years were produced and analyzed. Five land use classes including urban area, agricultural area, wetland, rocky outcrop and forests were identified using supervised classification. Destruction factors were identified through field observation and reports. The analytic hierarchy process (AHP) was used to rank the destruction factors of the wetland. A questionnaire was designed and completed by 20 environmental experts in Khuzestan province and analyzed, using Expert Choice software. Result showed that the wetland area has been decreased up to 80% from 1990 to 2018 and agricultural and urban areas have increased by 40%. Based on the results, the highest calculated weights were related to three threatening factors including sewage inflow (0.35), agricultural activities near the wetland (0.16) and natural drought (0.15). A correct and accurate understanding of the process of changes in a wetland and its threatening factors, provide a basis for preventing and dealing with these factors, as well as the prevention and accurate implementation of wetland conservation plans.