بررسي رابطه شاخص دبي پايه با دما و بارندگي به روش موجك همدوس (مطالعه موردي: حوزه آبخيز گرگان‌رود)

تغيير اقليم در نواحي مختلف دنيا باعث تغيير پارامترهاي هواشناسي شده است. خشكسالي و كم‌آبي مشكلي است كه ممكن است بسياري از كشورها را دچار بحران نمايد. بنابراين مطالعه تغييرات پارامترهاي هواشناسي و تأثير آن بر دبي رودخانه‌ها كه عامل مهمي در تأمين نيازهاي آبي مي‌باشند حائز اهميت است. هدف از اين تحقيق بررسي ارتباط پارامترهاي دما و بارندگي با شاخص دبي پايه در رودخانه گرگانرود با روش انتقال موجك پيوسته و همدوسي موجك مي‌باشد. ابتدا دبي پايه با استفاده از روش دو پارامتره اكهارت تعيين و سپس شاخص دبي پايه محاسبه شد. شاخص دبي پايه نشان دهنده سهم آب‌هاي زيرزميني در جريان سطحي رودخانه است كه كمترين شاخص ساليانه مربوط به ايستگاه تقي‌آباد با مقدار 0.30 و بيشترين شاخص مربوط به ايستگاه تمر با مقدار 0.66 است. سپس رابطه درجه حرارت و بارندگي با شاخص دبي پايه شش ايستگاه (تمر، لزوره، نوده، ارازكوسه، سدگرگان و تقي آباد) واقع در حوزه آبخيز گرگان‌رود در يك دوره 33 ساله (1360 تا 1392) با روش انتقال موجك پيوسته و همدوسي موجك بررسي شد. تحليل ارتباط داده‌هاي ساليانه دما و بارش بيانگر تأثير دو پارامتر دما و بارش بر شاخص دبي پايه است. بررسي شدت همدوسي بين بارندگي و شاخص دبي پايه در ايستگاه‌هاي مورد مطالعه نشان داد بيشترين همبستگي در دوره‌هاي 1 تا 4 ساله وجود دارد كه اين همبستگي در سال‌هاي مياني ايستگاه‌هاي سد گرگان و تقي‌آباد غير مستقيم و در ساير ايستگاه‌ها و سال‌هاي ابتدايي و انتهايي ايستگاه تقي‌آباد مستقيم است. در دوره‌هاي 4 تا 8 ساله نيز ارتباط و همبستگي‌هايي بين بارندگي و شاخص دبي پايه وجود دارد كه در ايستگاه‌هاي لزوره و نوده مستقيم و ارازكوسه و تمر غير مستقيم است. همچنين در دوره 8 تا 10 ساله بيشترين همبستگي در ايستگاه‌هاي ارازكوسه و نوده و با شدت كمتر در ايستگاه سدگرگان وجود دارد كه جهت پيكان‌ها مستقيم بودن اين ارتباط را نشان داد. تحليل شدت همدوسي بين دما و شاخص دبي پايه نشان مي‌دهد ارتباط و همبستگي‌هاي مستقيم و با شدت زياد مربوط به ايستگاه‌هاي سدگرگان در سال‌هاي 1384 تا 1388 در دوره 34 ساله، لزوره در سال‌هاي 1381 تا 1385 با دوره بازگشت 4 ساله و تقي‌آباد در سال‌هاي 1363 تا 1368 با دوره بازگشت 1 تا 5 ساله است. همچنين همبستگي‌هاي غير مستقيم مربوط به ايستگاه‌هاي نوده و تمر به ترتيب در سال‌هاي 1366 تا 1369 و 1390 تا 1392 با دوره بازگشت كوتاه مدت 2 و 3 ساله و ايستگاه تقي‌آباد در سال‌هاي 1372 تا 1379 و تمر 1371 تا 1392 با دوره بازگشت بلند مدت 8 تا 10 ساله است. با توجه به شرايط ايستگاه‌ها ممكن است ارتباط بارندگي با شاخص دبي پايه مستقيم و يا غير مستقيم باشد. همچنين در بعضي از ايستگاه‌ها در دوره‌هايي رابطه مستقيم و در مابقي دوره رابطه عكس وجود دارد. ارتباط بين شاخص دبي پايه و دما نيز در بعضي از ايستگاه‌ها مستقيم و در برخي غيرمستقيم است.