تأثير تنش رطوبتي و محلول‌پاشي هيوميك اسيد بر خصوصيات مورفوفيزيولوژيكي گياه مرزه

سابقه و هدف: گياه دارويي مرزه (Satureja hortensis) گياهي يكساله، علفي و متعلق به خانواده نعناعيان و از گياهان دارويي مهم مي‌باشد به عنوان گياه دارويي و ادويه‌اي، همچنين به عنوان سبزي تازه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. گونه‌هاي مختلف گياهي از نظر مقاومت به خشكي دامنه وسيعي را نشان مي‌دهند كه به دليل سازگاري‌هاي فيزيولوژيك، مورفولوژيك و بيوشيميايي آنها مي‌باشد. استفاده از انواع كودهاي آلي از‌ جمله هيوميك اسيد، براي بهبود كمّي و كيفي محصولات زراعي و باغي بدون اثر مخرب زيست‌محيطي رواج فراوان يافته است. اثرات هورموني و بهبود جذب عناصر غذايي جهت بالا بردن عملكرد بخصوص در شرايط تنش از اثرات اسيد هيوميك حاصل از هوموس و ساير منابع طبيعي و باكتري‌هاي محرك رشد است. با ‌توجه ‌به خشك و نيمه‌خشك بودن مساحت زيادي از كشور ايران، صرفه‌جويي در مصرف آب ضرورت دارد؛ از طرفي ديگر تغذيه در عملكرد و كيفيت مواد مؤثر گياهان دارويي اهميت زيادي دارد. بنابراين هدف از انجام اين تحقيق بررسي اثر تنش خشكي و هيوميك اسيد بر خصوصيات مورفولوژيك و فيزيولوژيك گياه مرزه بوده است.مواد و روش‌ها: آزمايش به صورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي در چهار تكرار، در سال1396 در شرايط گلخانه انجام شد. رژيم هاي رطوبتي در چهار سطح آبياري 40، 60، 80 و 100 درصد طرفيت زراعي و محلول‌پاشي هيوميك اسيد در چهار غلظت صفر، 150، 300 و 450 ميلي‌گرم بر ليتر اعمال شدند. در مرحله 6 تا 8 برگي، تيمارهاي خشكي بر گلدان‌ها اعمال شد. هيوميك اسيد در غلظت‌هاي مدنظر در دو مرحله محلول‌پاشي شد. مرحلة اول محلول پاشي، زماني كه گياهان در مرحله 4 تا 6 برگي بودند و مرحله دوم به فاصله دو هفته پس از محلول‌پاشي اول انجام شد. حدود 7 هفته پس از اعمال تيمارهاي خشكي ، صفاتي از قبيل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعي، تعداد برگ، طول برگ، وزن خشك بوته، پرولين، كلروفيل a، b و كل، كارتنوئيد و كربوهيدرات اندازه‌گيري شد.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بيشترين ارتفاع بوته، تعداد برگ، تعداد شاخه فرعي و وزن خشك بوته در شرايط آبياري در 100 درصد ظرفيت زراعي و محلول‌پاشي با 450 ميلي‌گرم در ليتر هيوميك اسيد به دست آمد؛ در‌حالي‌كه بيشترين ميزان طول برگ، كلروفيل a، b و كل، كارتنوئيد و كربوهيدرات از تيمار آبياري در 100 درصد ظرفيت زراعي و محلول‌پاشي 300 ميلي‌گرم در ليتر هيوميك اسيد حاصل شد. همچنين بيشترين مقدار پرولين از تيمار آبياري در 40 درصد ظرفيت زراعي و بدون كاربرد هيوميك اسيد بدست آمد.نتيجه‌گيري: گياه مرزه حساس به تنش خشكي است و با بالا رفتن شدت تنش و رسيدن به 40 درصد ظرفيت زراعي، كاهش ميزان صفات فيزيولوژيك و مورفولوژيك گياه مرزه رخ داد. در اين بين تيمار اسيدهيوميك تأثير مثبت و معني‌داري بر صفات مذكور داشته است، در نهايت با بهبود جذب عناصر غذايي و توسعه بخش‌هاي رويشي و زايشي سبب افزايش صفات فيزيولوژيك و مورفولوژيك گرديد. بيشترين تأثير تيمار اسيدهيوميك در طي بروز تنش خشكي در گياه مرزه، مربوط به تيمار 450 ميلي‌گرم در ليتر بود. بيشترين توليد گياه مرزه در تيمار آبياري 100 درصد ظرفيت زراعي و محلول‌پاشي‌ 450 ميلي‌گرم در ليتر هيوميك اسيد حاصل گرديد.نتيجه گيري: با بالا رفتن شدت تنش و رسيدن به 40 درصد ظرفيت زراعي، كاهش ميزان صفات فيزيولوژيك و مورفولوژيك در گياه مرزه رخ داد. در اين بين تيمار اسيدهيوميك تأثير مثبت و معني داري بر صفات مذكور داشته است، در نهايت با بهبود جذب عناصر غذايي و توسعه بخش هاي رويشي و زايشي سبب افزايش صفات فيزيولوژيك و مورفولوژيك گرديد. بيش ترين تأثير تيمار اسيدهيوميك در طي بروز تنش خشكي در گياه مرزه، مربوط به تيمار 450 ميلي گرم در ليتر بود. بر اساس نتايج به دست آمده به نظر مي رسد اسيد هيوميك مي تواند در بهبود خصوصيات موفولوژيك و فيزيولوژيك گياه مرزه مؤثر باشد.