اثرات رژيم‌هاي آبياري و كود بر ويژگي‌هاي كمي و كيفي خرفه (Portolaca oleraceae)

سابقه و هدف: خرفه (Portolaca oleraceae) گياهي است كه بيشتر به عنوان علف هرز شناخته مي‌شود، اين در حالي است كه سابقه كشت خرفه و قابليت بالاى استفاده از آن به عنوان سبزى و ادويه و همچنين كيفيت بالاي روغن موجود در بذر آن زمينه هاي تحقيقاتي متعددي براي استفاده از اين گياه ارزشمند در تغذيه انسان، دام و آبزيان را فرا روي محققين قرار مي‌دهد. بنابراين به علت برتري كيفي روغن خرفه نسبت به روغن ساير دانه‌هاي روغني به دليل ميزان قابل ملاحظه اسيدهاي چرب امگا 3 و از طرفي با توجه به پديدﮤ تغيير اقليم و محدوديت دسترسي به منابع آب و به دنبال آن لزوم تغيير الگوي كاشت در مناطق خشك و نيمه خشك در ايران (87 درصد كل مساحت كشور)، با استفاده از گونه‌هاي جايگزين از جمله گياهان دارويي متحمل به تنش خشكي، مانند خرفه مي‌توان امكان استفاده بهينه از منابع محدود آب را فراهم ساخت.مواد و روش: به منظور بررسي رژيم‌هاي‌ آبياري و تيمارهاي كودي بر ويژگي‌هاي كمي و كيفي خرفه، آزمايشي به صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي پژوهشكدۀ كشاورزي دانشگاه زابل اجرا شد. تيمارهاي آبياري شامل: 80 درصد رطوبت قابل استفاده (عدم تنش)، 60 درصد رطوبت قابل استفاده (تنش ملايم) و 40 درصد رطوبت قابل استفاده (تنش شديد) به عنوان عامل اصلي و تيمار كودي در پنج سطح: شاهد(عدم استفاده از كود)، كود دامي (20 تن در هكتار)، ورمي‌كمپوست (15 تن در هكتار)، اوره (150 كيلوگرم در هكتار) و كود تركيبي NPK (با نسبت 10:10:10) به ميزان 100 كيلوگرم در هكتار به عنوان عامل فرعي بود. اندازه‌گيري رطوبت خاك در طول دورۀ رشد با استفاده از دستگاه بازتاب زماني امواج (TDR) انجام گرفت. يافته‌ها: ويژگي‌هاي كمي شامل: تعداد برگ در بوته، وزن‌تر و ‌خشك برگ، وزن‌تر و ‌خشك ريشه، وزن هزار دانه، تعداد شاخه جانبي، تعداد كپسول در بوته و همچنين اندازه‌گيري مقدار كلروفيل a و b، پرولين و آنتوسيانين در برگ به عنوان ويژگي‌هاي كيفي انجام شد. نتايج تجزيه واريانس اثر تنش خشكي، كود و برهمكنش آن‌ها بر تمامي ويژگي‌هاي اندازه‌گيري شده معني‌دار شد. بيشترين مقدار وزن‌تر و ‌خشك برگ، وزن‌تر و ‌خشك ريشه، وزن هزار دانه، تعداد شاخه جانبي، تعداد كپسول در بوته و مقدار كلروفيل a و b، از تيمار آبياري مطلوب (80% رطوبت قابل دسترس) حاصل شد در صورتي كه همگام با افزايش شدت تنش خشكي از مقادير صفات مذكور كاسته شد؛ اما مقدار پرولين و آنتوسيانين در برگ افزايش يافت. نتيجه‌گيري: كاربرد تيمارهاي كودي تأثير معني‌دار بر عملكرد كمي و كيفي در تمامي ويژگي‌هاي مورد مطالعه داشت. تيمار كودهاي آلي (ورمي‌كمپوست و دامي) علاوه بر حصول عملكرد كمي و كيفي بيشتر نسبت به كودهاي شيميايي، توانست اثر سوء تنش خشكي بر ويژگي‌هاي اندازه‌گيري شده را نيز تعديل نمايد.