ارزيابي خطر بالقوه بوم‌شناختي آرسنيك و برخي فلزات سنگين گردوغبار خياباني مناطق صنعتي، تجاري و مسكوني شهر همدان در سال 1398 با استفاده از معيارهاي سميت‌شناسي محيطي

زمينه و هدف: عناصر كمياب از شايع‌ترين آلاينده‌هاي خاك‌، رسوب و گردوغبار در محيط‌هاي شهري هستند كه از قابليت ايجاد خطر براي سلامت انسان برخوردارند. از اين‌رو، اين پژوهش با هدف ارزيابي مخاطره بوم‌شناختي و معيارهاي سميت‌شناسي محيطي عناصر آرسنيك، روي، سرب، كادميم، كروم، مس و نيكل گردوغبار خياباني شهر همدان در سال 1398 انجام يافت. مواد و روش ها: در اين مطالعه توصيفي، پس از جمع آوري 378 نمونه گردوغبار از 18 ايستگاه منتخب واقع در مناطق صنعتي، تجاري و مسكوني شهر همدان و سپس آماده‌سازي و هضم اسيدي نمونه‌ها در آزمايشگاه، محتوي عناصر به‌روش طيف‌سنجي نوري پلاسماي جفت‌شده القايي (Inductively Coupled PlasmaOptical Emission Spectrometry: ICPOES) خوانده شد. همچنين، ‌نسبت به محاسبه شاخص‌هاي خطرپذيري بالقوه بوم‌شناختي (Er) و خطرپذيري بالقوه بوم‌شناختي تجمعي (RI) و معيارهاي سميت‌شناسي محيطي عناصر در نمونه‌ها نيز اقدام شد. پردازش آماري نتايج نيز با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام يافت. يافته ها: نتايج نشان داد كه ميانگين غلظت عناصر (ميلي‌گرم در كيلوگرم) در نمونه‌هاي گردوغبار شهر همدان برابر با 31/2 براي آرسنيك، 211 براي روي، 2/65 براي سرب، 225/0 براي كادميم، 3/41 براي كروم، 8/48 براي مس و 2/79 براي نيكل بوده است. نتايج محاسبه شاخص Er نشان داد كه خطر بوم‌شناختي همه عناصر كم و ميانگين نزولي مقادير شاخص براي عناصر بصورت كادميم آرسنيك سرب نيكل مس روي كروم بوده است. از طرفي، با توجه به اين‌كه ميانگين مقدار شاخص RI برابر با 0/77 بود، لذا، شاخص خطرپذيري بالقوه بوم‌شناختي تجمعي عناصر در نمونه‌هاي گردوغبار مورد مطالعه در دسته مخاطره بوم‌شناختي كم قرار داشت. بعلاوه، نتايج محاسبه معيارهاي سميت‌شناسي محيطي بر عدم قابليت آلودگي محيطي عناصر گردوغبار شهر همدان دلالت داشت. نتيجه گيري: هرچند ميانگين مقادير شاخص RI عناصر گردوغبار شهر همدان در محدوده كم خطر قرار داشت، ولي از آن‌جا كه عنصر كادميم با %2/38 و بدنبال آن عناصر آرسنيك و سرب بيش‌ترين سهم را در ايجاد مخاطره بوم‌شناختي داشته‌‌اند، از اين‌رو، توجه به شناسايي و كنترل منابع انتشار اين عناصر در محيط شهري بايد بيش‌ از پيش مدتوجه قرار گيرد. از طرفي، نسبت به پايش دوره‌اي خاك، رسوب و گردوغبار آلوده با قابليت بروز خطر براي سلامت شهروندان توصيه مي‌شود.