اختلافات امام غزالي با امام شافعي در اصول فقه

محمد غزالي كه از اصوليان برجسته شافعي مذهب به شمار مي ‌رود، با وجود آنكه تقيد خود به اصل مذهب شافعي را حفظ كرده، در برخي مسايل اصولي با رئيس مذهب خويش، شافعي اختلاف ‌نظر دارد. مهمترين اين موارد به شرح زير است: در حالي كه شافعي مفهوم مخالف را حجت مي ‌داند، غزالي به عدم حجيت آن و درواقع به نداشتن مفهوم براي آن قايل است. در موضوع نسخ، غزالي همانند اكثر اصوليان بر اين باور است كه امكان نسخ قرآن با سنت متواتر و نيز نسخ سنت با قرآن وجود دارد، ولي شافعي معتقد است كه قرآن توسط قرآن و سنت توسط سنت نسخ مي ‌شود. اختلاف ديگر آنها در حجيت قول صحابي است، بدين ‌گونه كه مطابق قول قديم شافعي قول صحابي، حجت است، در حالي كه غزالي قول صحابي را حجت نمي ‌داند. بررسي آراء و استدلالات اقوال آنها نشان مي ‌دهد كه در موضوعات فوق، رأي راجح، حجيت مفهوم مخالف، جواز نسخ قرآن به سنت و سنت به قرآن و عدم حجيت قول صحابي است. بر هريك از اين اختلاف ‌نظرهاي اصولي، آثار فقهي مترتب است كه در ديدگاههاي فقهي شافعي و غزالي انعكاس يافته است.