تدوين الگوي ساختاري عملكرد شناختي خلبانان بر اساس منابع استرس و آگاهي موقعيتي: نقش ميانجي‌گر خستگي ذهني و عوامل پروازي

زمينه: عملكرد شناختي خلبان سازه مهمي است كه نقش حياتي در پيشگيري از سوانح هوايي ايفا مي كند. تاكنون پژوهش هاي مختلفي به شناسايي عوامل اثرگذار بر عملكرد شناختي خلبان پرداخته اند؛ اما در زمينه تعامل اين عوامل و توالي زماني آنها شكاف تحقيقاتي وجود دارد. هدف: هدف اين پژوهش تدوين الگوي ساختاري پيش‌بيني عملكرد شناختي خلبانان خطوط هوايي ايران بر اساس منابع استرس و آگاهي از موقعيت با توجه به نقش ميانجي‌گري خستگي ذهني و عوامل پروازي بود. روش: روش اين پژوهش توصيفي از نوع همبستگي بود. جامعه آماري كليه خلبانان غيرنظامي مرد شاغل در شركت‌هاي هواپيمايي ايران در سال 1398 كه با استفاده از شيوه نمونه‌گيري در دسترس 310 نفر به‌عنوان نمونه در مطالعه شركت كردند. داده‌هاي پژوهش از طريق پرسشنامه استرس شغلي (اسپيو و اسپوكان، 1998) پرسشنامه سنجش چندبعدي خستگي (اسمتس، 1996)، مقياس رتبه‌بندي آگاهي از موقعيت (تايلور، 1990) و ارزيابي عملكردي در محيط شبيه‌سازي پرواز جمع‌آوري و با استفاده از روش مدل‌يابي معادلات ساختاري و آزمون بوت استرپ در نرم افزار Amos21 تحليل شد. يافته ها: نتايج نشان داد كه مدل فرضي پژوهش با انجام برخي اصلاحات از برازش مناسبي برخوردار است. شاخص‌هاي برازش مدل نهايي شامل TLI= 0/91، CFI= 0/93، IFI= 0/93، GFI= 0/93، SRMR= 0/056، RMSEA= 0/055 بود. همچنين نتايج نشان داد كه استرس شغلي با واسطه گري خستگي ذهني بر عملكرد شناختي اثر دارد. آگاهي از موقعيت نيز با واسطه گري خستگي ذهني و عوامل پروازي بر عملكرد شناختي اثر مي گذارد. نتيجه گيري: بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش مي‌توان نتيجه گرفت، خلباناني كه استرس شغلي و خستگي ذهني كمتر، آگاهي از موقعيت بيشتر و سطح بالايي از عوامل پروازي را دارا باشند مي‌توانند عملكرد شناختي بهتري را تجربه كنند.