بررسي سبكي و محتوايي نسخۀ خطي مخزن الانشاء، اثر محمدرضا كلهر

زمينه و هدف: مخزن الانشاء كتابي در تعليم ترسل و نامه نگاري، اثر محمدرضا كلهر، يكي از كاتبان خوش‌قريحه اما گمنام قرن سيزدهم است. بررسي سبكي و محتوايي و ويژگيهاي آن موضوع اصلي اين پژوهش است. در اين مقاله سعي شده است به بررسي سبكي و محتوايي «مخزن الانشا» از سه منظر زباني، ادبي و فكري پرداخته و ميزان توفيق و مهارت نويسنده در سنت ترسل و نامه‌نگاري عهد ناصري سنجيده شود. روش مطالعه: پژوهش پيش رو، مطالعه اي نظري است كه به شيوۀ توصيفي-تحليلي انجام شده است. محدوده و جامعۀ موردمطالعه كتاب چاپ سنگي مخزن الانشاء نوشتۀ محمدرضا كلهر است كه نسخۀ منحصربفرد اين كاتب و نويسنده به شمارۀ 3970 دركتابخانۀ آستان قدس رضوي و به شمارۀ 25683 در كتابخانۀ ملي موجود است. اين كتاب شامل مجموعه نامه‌هاي اخوانيات و سلطانيات و منشآت مربوط به بزرگان آن دوره است. يافته ها: ازجمله ويژگيهاي سبكي شعرهاي اين كتاب مواردي مانند بكارگيري ماهرانۀ صنايع ادبي، تلاش در آفرينش واژه‌هاي خوش‌آوا، و واژه‌آفريني گويا و تأثيرگذار است. نثر آن نيز آهنگين و استفاده از انواع سجع، حذف فعل به قرينه، حروف اضافۀ مضاعف، واژه‌هاي كهن و... در آن بسامد بالايي دارد. علاوه بر اينها، كاربرد آيات قرآني و احاديث، شعرهاي عربي و ضرب‌المثلها اين كتاب را ازجمله كتابهايي قرار داده كه از نظر ادبي و سبكي حائز اهميت هستند. نتيجه گيري: نويسندۀ اين اثر در نگارش كتاب خود به سبك نويسندگاني ازجمله قائم‌مقام و سعدي نظر داشته است. همچنين با بررسي مخزن الانشاء ميتوان توانمندي كلهر را بعنوان يكي از نويسندگان موفق در انعكاس ساختار فكري، زباني و ادبي دورۀ خود به اثبات رسانيد.