پژوهشي در محتواي اجتماعي و تربيتي در شعر معاصر كودك (با تكيه بر اشعار اسدالله شعباني، جعفر ابراهيمي و افسانه شعبان‌نژاد)

زمينه و هدف: مضامين تربيتي و مفاهيم ارزشي، نقش انكارناپذير و بسزايي در شكل دادن به شخصيت، ذهن و جهان‌بيني كودك دارد. ليكن يكي از گسترده‌ترين و زيباترين انواع ادبي كودك در ايران بويژه در دورۀ معاصر، جلوۀ ادبيات تعليمي در آثار كودك است؛ بگونه‌اي كه بسياري از شاعران كودك و نوجوان از ميان انواع ادبي، به اين نوع ادبي توجه شاياني كرده‌اند. «اسدالله شعباني»، «جعفر ابراهيمي» و «افسانه شعبان‌نژاد» از شاعران شاخص و مطرح حوزۀ ادبيات كودك و نوجوان هستند كه به نقش و اهميت اين مفاهيم پي برده و از آن بعنوان ابزاري براي پرورش نسلي پويا، توانمند و ژرف‌انديش بهره گرفته‌اند. هدف پژوهش حاضر، بررسي و بازنمايي عناصر و مؤلفه‌هاي اجتماعي و تربيتي در آثار و اشعار شاعران يادشده است. روش مطالعه: پژوهش پيش رو، مطالعه‌اي نظري است كه به شيوۀ پژوهش كتابخانه‌اي و روش توصيفي ـ تحليلي انجام شده است. يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان ميدهد اشعار شاعران موردبررسي، مبتني بر مضامين و مؤلفه‌هاي اجتماعي و تربيتي همچون همدلي، نوع‌دوستي، صلح‌طلبي، روحيۀ تلاشگري و وطن‌دوستي است. و مفاهيم اجتماعي ـ تربيتي ازجمله مفاهيم كاربردي اين سه شاعر است. براساس بررسي انجام يافته، مولفۀ «همدلي» با 34./. در اشعار جعفر ابراهيمي، «نوع‌دوستي» با 33./. در آثار افسانه شعبان‌نژاد، «صلح‌طلبي» با 35./. و «وطن‌دوستي» با 22./. در اشعار اسدالله شعباني، و «تلاشگري» با 19./. بطور مشترك در آثار جعفر ابراهيمي و اسدالله شعباني بسامد بيشتري دارند. نتيجه‌گيري: ادبيات تعليمي نقش مهم و مؤثري در پرورش كودكان و نهادينه كردن ارزشهاي تربيتي، اخلاقي و اجتماعي دارد. اين نوع ادبي محور توجه شاعران كودك بوده و بيشتر شاعران معاصر حوزۀ ادبيات كودك و نوجوان درجهت پيشبرد اهداف آموزشي و تربيتي در قالب شعر تلاش كرده‌اند. ليكن شعر معاصر كودك علاوه بر ارزشهاي هنري، ابزاري براي آموزش و تربيت است و آموزه‌هاي تعليمي در اشعار اين دوره، در جايگاه بالايي قرار دارد.