جلوه هاي صبح و سحر در ادبيات منظوم ايران

زمينه و هدف: عوامل طبيعت از دير باز مورد توجّه بسياري از شعراي زبان فارسي بوده است. در اين ميان، صبح و سحر بخاطر ظرفيت هاي زيبايي شناسانه، هنري و معنايي بيش از ديگر عوامل در شعر شاعران بتصوير كشيده شده است. اين پژوهش بر آن است به بررسي كاربرد اين واژه ها از نظر تركيبهاي اضافي، استعاري و تصاوير شعري، در شعر شاعران بزرگ زبان فارسي تا قرن هشتم بپردازد. روش مطالعه: در اين پژوهش با روش تحليل نظري و مطالعۀ كتابخانه اي به بررسي كاربرد واژۀ صبح و سحر در ابعاد مختلف در شعر شاعران بزرگ زبان فارسي چون رودكي، فردوسي، منوچهري، ناصرخسرو، مسعودسعد سلمان، خيام، سنايي، انوري، خاقاني، نظامي، عطار، مولوي، و سعدي پرداخته است. يافته ها: تصوير صبح و سحر در شعر شاعران زبان فارسي، ابتدا بصورت واقع گرايانه و زيبايي شناسانه بوده ولي بعد از راهيابي عرفان به زبان شعر كه سنايي آن را شروع كرد، صبح و سحر نيز بواسطۀ خلوت شبانه و زمان مكاشفات و تجليّات عارفانه و از طرفي، قرار دادن ظرفيّت زماني دعا و مناجات و استغفار در قرآن، بسامد بالايي در شعر عرفاني پيدا كرد. بعد از سنايي در ميان شعرا خاقاني، مولوي، و حافظ بيشترين كاربرد معنايي و استعاري را با صبح و سحر بكار برده اند. نتيجه گيري: اين واژه ها ابتدا بواسطۀ شعر عرفاني در زبان فارسي گسترش پيدا كرده و در نهايت هم در سطح معنايي و هم در سطح زباني باعث گسترش واژگاني و غناي زبان فارسي شده‌اند تا جايي كه كمتر شاعري را ميتوان يافت كه به تصويرسازي با اين واژه نپرداخته باشد.