تجلّي حق در دعا از منظر محيي‌الدين ابن‌عربي و امام خميني(ره)

Manifestation of Truth in Praying in Views of Muhyiddin ibn Arabi and Imam Khomeini

صوفيه تا پيش از ابن‌عربي تجلّي را غالباً به معناي مطرح در عرفان عملي (تجلي شهودي) به كار مي‌بردند. نظريه تجلي حق در عرفان نظري محيي‌الدين و شارحان وي مطرح شده؛ اما به تجلي حق در دعا كه بيشتر مربوط به ساحت عبادي عرفان عملي است، كمتر توجه شده است. نظريه تجلي حق در عرفان نظري در ظهور مظاهر از مبدأ خلقت يعني باري‌تعالي است و بازگشت همين نمودها به خود حضرت حق كه در دو قوس صعود و نزول صورت مي‌پذيرد. در عرفان عملي، تجلي را شهودي دانسته و آن را تابش نور حق بر دل سالك خوانده‌اند. جلوه‌گري نور الهي ناشي از حبّ پروردگار به بنده بوده، موجب رخداد كشف و شهود، و رشد و كمال و ترقي در قوس صعود مي‌گردد. با توجه به جايگاه كاربردي تجلي حق در دعا در عرفان عملي به بررسي آراي عرفاني ابن‌عربي و امام خميني در اين باره پرداختهايم. سلوك عملي ابن‌عربي معرفت‌شناسانه است. امام خميني داراي سلوكي است سائلانه و عارفانه؛ سلوكي مبتني بر دعا و مسئلت در سيره امامان معصوم (ع) و نيز معرفت در مكتب ابنعربي. اين پژوهش تلاشي در تبيين شباهت‌ها و تفاوت‌ها و چگونگي انديشه‌ها و سلوك عرفان عملي اين دو شخصيت تأثير‌گذار، در موضوع تجلي حق در دعاست.

Until before Muhyiddin ibn Arabi, Sufis chiefly used Tajalli (the appearance and disclosure of God as Truth in Islamic theoretical mysticism) in its common sense in practical mysticism (intuitional epiphany). The theory of manifestation of Truth in theoretical mysticism of Ibn Arabi and his commentators has been already covered but manifestation of Truth in praying – that mostly focuses on the worshipping aspect of practical mysticism – has received less attention. The theory of manifestation of Truth in theoretical mysticism concerns the appearance or disclosure of God’s manifestations from the origin of creation and the return of these manifestations to the Almighty God that takes place in two ascending and descending circles. In practical mysticism, Tajalli is intuitional, described as a light falling upon the heart of the spiritual wayfarer. Manifestation of the Divine Light is a result of God’s friendship with the servant, a cause of intuition and spiritual growth and perfection, and promotion in the path toward the proximity to God. With respect to the applicable status of manifestation of Truth in praying in practical mysticism, we have reviewed views by Ibn Arabi and Imam Khomeini on this issue. Ibn Arabi’s practical mysticism is epistemological in nature, while Imam Khomeini has taken a wayfaring and mystical approach. His spiritual wayfaring is based on praying, seeking refuge in the Infallible Imams (AS) and based on epistemology introduced by Ibn Arabi. This research work intends to clarify the similarities and differences as well as the quality of thoughts and spiritual wayfaring in practical mysticism by the two influential scholars concerning manifestation of Truth in praying.