مطالعه تطبيقي امكان و شرايط ثبت اختراع سلول‌هاي بنيادي در آمريكا، اروپا و ايران

زمينه و هدف: بررسي قابليت ثبت اختراعات مربوط به سلول‌هاي بنيادي انساني مستلزم اين است كه در مرحله اول نوآوري­ هاي اين حوزه از موضوعات قابل ثبت تلقي شوند و سپس تطبيق شرايط سه گانه ثبت اختراع بر نوآوري­ هاي اين حوزه ممكن باشد. توجه به بيان عام قوانين ثبت اختراع در هر سه نظام حقوقي اختراعات اين حوزه از موضوعات قابل ثبت تلقي مي­ شوند. تطبيق شرايط سه گانه ثبت اختراع بر اختراعات اين حوزه نيز با چالش­ هايي مواجه است كه در دو نظام حقوقي آمريكا و اروپا تلاش شده است از طريق ارائه شاخص هاي احراز هر يك از شرايط سه گانه ثبت اختراع به اين چالش ­ها پاسخ داده شود. مواد و روش‌ها: اين مقاله توصيفي تطبيقي، و با بهره ­گيري از روش اسنادي و استفاده از ابزار فيش­ برداري تهيه و تدوين گرديده است. يافته‌ها: نظام ثبت اختراع ايران فاقد دستورالعمل­ هاي ارزيابي كافي براي ارزيابي اختراعات اين حوزه بوده و ارزيابان داراي مهارت كافي نيز در اين حوزه ندارد. از سوي ديگر نظام ­هاي ثبت اختراع آمريكا و اروپا در دو دهه گذشته با چالش تطبيق شرايط ثبت اختراع بر نوآوري‌هاي اين حوزه مواجه بوده و براي حل معضلات اين امر به راه‌حل‌هاي مناسبي دست يافته‌اند. ملاحظات اخلاقي: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعايت اصالت متون، صداقت و امانتداري رعايت شده است. نتيجه‌گيري: با توجه به كاستي ­هاي نظام ثبت اختراع ايران به ويژه عدم وجود دستورالعمل­ هاي ارزيابي و نبود ارزيابان تخصصي اختراع در ايران انتخاب معيارهاي سخت­گيرانه ­تر براي ارزيابي اختراع نظام ثبت اختراع را با چالش جدي مواجه مي­ كند. به طور كلي مناسب است معيارهاي مورد توجه در دو نظام حقوقي مذكور در احراز شرايط ثبت اختراع براي جلوگيري از ابهامات و دعاوي مشابه كه در اين دو نظام حقوقي مطرح شده است در قانون ثبت اختراعات يا آيين­ نامه مربوطه مورد تصريح قرار گيرد. رويكرد نظام حقوقي آمريكا در اعمال اين شاخص‌ها سخت‌گيرانه­ تر است. با توجه به ويژگي‌هاي نظام ثبت اختراع ايران انتخاب رويكرد سهل‌گيرانه مي‌تواند كار ارزيابي را كم هزينه­ تر و ساده­ تر سازد. براي نمونه مناسب است تصريح شود كه سلول‌هاي بنيادي انساني با توجه به اينكه از عناصر طبيعي هستند بايد از محيط طبيعي آن جدا شده و با حداقلي از مداخله فني همراه باشند تا جديد تلقي شوند. همچنين مناسب است براي احراز گام ابتكاري به ضرورت توجه به «اثر غيرمنتظره فني» و «احساس نياز» در زمان تقاضاي ثبت اختراع توجه شود. براي اعمال شرط كاربرد صنعتي بر نوآوري‌هاي اين حوزه نيز سه شاخص معين، ملموس و قابل توجه بودن پيشنهاد مي‌شود.

No English Abstract