امكان ثبت داروهاي گياهي در طب سنتي از طريق نظام ثبت اختراع

زمينه و هدف: داروهاي گياهي برآيند تعامل بشر با محيط پيرامون خويش در بكارگيري گياهان در درمان بيماري­ ها است كه به عنوان ميراث ماندگار پيشينيان از جمله دارايي­ هاي فكري يك كشور محسوب مي­ گردد. با توجه به ضرورت اقدام حقوقي در جهت حمايت از دانش و طب سنتي به دليل وقوع سوءاستفاده از اين دانش، در سال­ هاي اخير توجه فزاينده اي نسبت به حمايت از طب سنتي و داروهاي گياهي براساس نظام ثبت اختراع معطوف گشته است. بحث اساسي در اين موضوع اين است كـه آيا امكان حمايت از داروهاي گـياهي در طب سنتي از طريق نظام ثبت اختراع با توجه به ويـژگي­ هاي مختص به آن وجود دارد؟ مواد و روش‌ها: انجام اين پژوهش با روش كتابخانه‌اي و اسنادي بوده و از اين طريق متون و اسناد مرتبط با موضوع پژوهش در نظام حقوقي ايران و منابع خارجي گردآوري و بررسي شده و با روش تحليل محتوا، داده­هاي متون مورد تحليل و مقايسه قرار گرفتند. يافته‌ها: در ارتباط با شروط ثبت اختراع، ملاحظه شد كشفيات، روش­ هاي تشخيص و درمان و ابداعات خلاف اخلاق، نظم عمومي و شرع قابل ثبت به عنوان اختراع نيستند. با توجه به اينكه داروهاي گياهي در طب سنتي مستلزم ايجاد يك محصول دارويي با خواص درماني مي­ باشد، كشف محسوب نمي­ گردد. علي­رغم اينكه اين داروها ممكن است بعد از ساخته شدن بدون اينكه براي ثبت آنها اقدام شود، مورد استفاده قرار گيرند، تا زماني كه چنين استفاده­اي موجب افشاي اطلاعات كافي و مؤثر در ارتباط با اين داروها نگردد، مشكلي براي جديد محسوب شدن نخواهد داشت. همچنين علي­رغم ادعاي برخي از نويسندگان راجع به اينكه اطلاعات مربوط به داروهاي گياهي به طور گسترده منتشر و در اختيار عموم قرار گرفته است، با ارائه نمونه هايي از مطالعات ميداني روشن شد كه نمي­ توان در ارتباط با اين موضوع صرفاً كلي­گويي كرد. در مقابل، مثال­ هاي زيادي از رويه­ هاي موجود در جوامع بومي و گروه­ هاي محلي ارائه گرديد كه براساس آن نوآوري­ هاي پزشكي و دارويي محرمانه نگه داشته مي­ شود. همچنين، زماني كه ايده استفاده از يك گياه معين براي درمان بيماري مشخص براي دارنده مهارت عادي در طب سنتي و صنعت داروسازي بديهي نباشد، آن داروي گياهي داراي گام ابتكاري مي­ باشد. ملاحظات اخلاقي: اين نوشتار با در نظر گرفتن ملاحظات اخلاقي همچون صداقت، امانت­داري در تحليل متون و استناددهي نگارش شده است. نتيجه‌گيري: نظام ثبت اختراع مي‌تواند به عنوان يكي از سازوكارهاي حمايت از داروهاي گياهي مدنظر قرار گيرد و صرفاً نبايد با استناد به نتيجه‌گيري‌هاي كلي و پاره­اي از مشكلات، اين نظام را از دايره‌ي گزينه‌هاي موجود براي حمايت از اين داروها خارج نمود

No English Abstract