ارزيابي گوناگوني مورفولوژيك برخي از جمعيت‌‌هاي آنمون (Anemone spp. L.) در ايران

Evaluation of morphological diversity of some populations of anemone (Anemone spp. L.) in Iran

آنمون (Anemone spp. L.) يك گياه سوخوار خودرو در ايران است كه داراي ظرفيت زينتي بالايي مي‌باشد. برخلاف توزيع گسترده تعداد زيادي از نمونه ­هاي آنمون در ايران، تاكنون توجهي به بررسي گوناگوني آنمون‌‌هاي ايران در سطح ظاهري، به‌عنوان گام آغازين در شناسايي ذخاير توارثي نشده است. در اين پژوهش براي ارزيابي گوناگوني مورفولوژيك، 26 جمعيت آنمون (250 نمونه شامل دو گونه Anemone coronaria L. وDC. Anemone biflora) از مناطق مختلف ايران شامل استان‌‌هاي ايلام، كرمانشاه، لرستان، خوزستان، همدان، كردستان و خراسان رضوي جمع‌‌آوري شد. براي بررسي گوناگوني مورفولوژيك از ويژگي‌هايي مانند ارتفاع ساقه، تعداد گل، تعداد جوانه گل، قطر گل، طول دمبرگ، تعداد برگ گريباني، تعداد گلبرگ‌‌ها، تعداد برگ‌‌ها، تعداد پرچم‌‌ها و طول و عرض گلبرگ‌‌ها استفاده شد. جمع‌‌آوري نمونه‌‌ها در مرحله گلدهي انجام شد. نتايج بيانگر وجود گوناگوني گسترده در جمعيت‌‌هاي مختلف آنمون بود. بيشترين درصد گوناگوني(79/33%) به تعداد جوانه‌‌هاي گل مربوط بود كه در دامنه‌‌اي از صفر تا چهار جوانه متغير بود. كمترين گوناگوني(0/97%) مربوط به تعداد برگ گريباني بود كه براي بيشتر جمعيت‌‌ها تعداد سه عدد برگ گريباني ثبت شد. براي تعداد گلبرگ به‌عنوان يكي از مهم‌‌ترين ويژگي‌هاي زينتي ميزان گوناگوني كم(4/38%) و بين چهار تا 9 گلبرگ مشاهده شد. براساس نتايج، تعداد گلبرگ با طول گلبرگ، عرض گلبرگ، تعداد برگ و تعداد پرچم همبستگي مثبت داشت درحالي‌كه با تعداد گل بازشده همبستگي منفي نشان داد. نتايج تجزيه به مؤلفه‌‌هاي اصلي نشان داد كه پنج مؤلفه اول 84/3% از كل تغييرات را تبيين مي‌‌كنند. در مؤلفه اصلي اول كه 7/%45 از تغييرات را تبيين نمود، ويژگي‌هايي كه در اين مؤلفه از ضريب بالايي برخوردار بودند به پوشش گل اختصاص داشتند. در مؤلفه اصلي دوم كه 17/6% از تغييرات را تبيين نمود ويژگي‌هاي زايشي گل داراي بيشترين ضريب­ ها بودند. تجزيه خوشه‌‌اي، ويژگي‌هاي ريخت ­شناسي جمعيت‌‌هاي مورد بررسي را به چهار گروه جداگانه تقسيم نمود كه هركدام داراي ويژگي‌‌هاي متفاوتي بودند. تجزيه خوشه‌‌اي نتوانست جمعيت‌‌ها را بر اساس نوع گونه يا منطقه جغرافيايي جداسازي كند. يافته‌‌هاي ما نشان داد كه جمعيت‌‌هاي A (ايلام 1‌‌)، جمعيت‌‌هاي G (ايلام 7)، I (كرمانشاه 1) و F (ايلام 6) به دليل برتري در اندازه گل، طول ساقه، تعداد گل و تعداد برگ مي‌‌توانند به‌عنوان جمعيت­ هاي برتر گزينش شوند. در مجموع، جمعيت‌‌هاي جمع‌آوري‌شده آنمون به‌عنوان يك منبع غني ژنتيكي براي نگهداري خارج از رويشگاه و استفاده در برنامه‌‌هاي بهنژادي مفيد خواهند بود.

Anemone (Anemone spp. L.) as an ornamental geophyte originates and grows naturally in Iran that has great ornamental potential. Despite the wide distribution of a large number of accessions of anemone in Iran, the characterization and assessment of the existing diversity of Iranian anemone germplasm at the morphological level as the initial step in describing germplasm have received little attention. In this study, to evaluate the morphological diversity, 26 anemone populations (250 accessions; Anemone coronaria L. and Anemone biflora DC.) were collected from different regions of Iran, including Ilam, Kermanshah, Lorestan, Khuzestan, Hamedan, Kurdistan and Khorasan Razavi provinces. Traits such as stem height, flower number, flower bud number, flower diameter, petiole length, involucral leaf number, number of petals, number of leaves, number of stamens, and length and width of petals were used to study morphological diversity. The natural accessions were collected during their flowering time. The results indicated that there was a wide range of variation in different populations of the anemone. The highest values of variation (79.33%) were attributed to the number of flower buds varied from 0 to 4. The lowest variation (0.97%) was belonged to the number of involucral leaves, which was recorded as 3 involucral leaves for most populations. A low level of phenotypic variation (4.38%) was detected among the populations for petals number, as a commercial character ranged from 4 to 9. Based on the results, the tallest plants with large flowers and many buds were recorded in population A (Ilam 1). Based on results, number of petals was positively correlated with petal length, petal width, leaf number, and stamen number while it was negatively correlated with number of open flowers. In the first main component, which accounted for 45.7% of the total variation, it was correlated with perianth traits. In the second main component, which explained 17.6% the total variation, the reproductive traits had the highest value. The dendrogram created using cluster analysis grouped the populations into four major clusters with different characteristics. Cluster analysis could not differentiate populations by species or geographical area. The current finding showed that natural population A (Ilam 1), G (Ilam 7), I (Kermanshah 1) and F (Ilam 6) had a unique flower size, stem length, flower number and leaf number that can be selected as the superior populations. In conclusion, the populations collected as a rich genetic source will be useful for ex-situ conservation and utilization in breeding programs of anemone.