دربارۀ چگونگي علم خداوند به شرطي‌هاي خلاف واقعِ آزادي

در پاسخ به مسئلۀ ناسازگاري ميان مشيت مطلق الهي و آزادي مخلوقات، مولينيزم نظريه علم مياني را مطرح مي‌كند، نظريه‌اي كه با فرض علم خداوند به شرطي‌هاي خلاف واقعِ آزادي ادعا مي‌كند كه مي‌توان بدون حذف يكي از طرفين (مشيت يا آزادي) مسئله فوق را حل نمود. بدين نحو كه خداوند با علم به اين شرطي‌ها و بالفعل كردن مقدم آنها مي‌داند كه مخلوقات، آزادانه چه فعلي را محقق خواهند كرد. لذا بدين طريق هم آزادي مخلوقات حفظ مي‌گردد و هم مشيت خداوند كه عبارت است از علم پيشين و كنترل او بر افعال مخلوقات. نوشتۀ پيش رو سعي دارد نشان دهد از آنجا كه عدم تغييرپذيري خداوند يكي از مفروضات اصلي مولينيزم است، لذا اين ديدگاه نمي‌تواند صفت اراده را به خداوند نسبت دهد، زيرا صفت اراده براي مولينيزم امري است دوسويه كه مستلزم حركت از امكان به سمت فعليت است و اين امر معنايي جز پذيرش تغيير در ذات الهي ندارد. در پايان استدلال خواهيم كرد كه چون معلومات شرطي نيازمند بالفعل شدن توسط اراده الهي هستند، در نتيجه طرح شرطي‌هاي خلاف واقع در داخل علم الهي طرحي ناموفق است و بحث پيرامون صدقِ آن كمك شاياني در حل مسئله فوق نمي‌كند.