قاعدۀ عزت

مقولۀ «عزت» حتي اگر صرفاً بحثي مهم و اثرگذار در دانش اخلاق به‌شمار آيد، لازم است به‌منظور نمود عملي، در روند صدورِ حكم شرعي و قانوني قرار گيرد. فقه ـ به‌عنوان تنظيم‌كنندۀ افعال مكلفان ـ با دارا بودن منابع غني در اين زمينه، [اما] به‌صورت مستقل، متقن و منسجم به اين موضوع نپرداخته است؛ احكام و قواعد فقهي موجود معمولاً جنبۀ سلبي دارند و مفاد آنها به معناي عزتِ حداقلي و حفظ وضع موجود است؛ قاعده‌اي فقهي كه تمام لايه‌هاي فردي و اجتماعي جامعۀ ديني را به تلاش و اتخاذ تدابير براي ارتقاي همه‌جانبۀ عزتمندي دعوت و الزام كند، وجود ندارد. با توجه به اين خلأ، پژوهش بنيادي حاضر، با هدف طراحي و كاربردي‌سازيِ ‌«قاعدۀ عزت» و با روش استنباط و تحليل محتواي ادله، به چهار مقوله مفاد قاعده، مستندات، تطبيقات و استثنائات قاعدۀ مذكور پرداخته است. براساس اين قاعده، هر اقدامي كه عزت فرد مسلمان و جامعۀ اسلامي منوط به انجام آن باشد، واجب است و در مقابل، هر فعلي كه به ذلت آنان منجر شود، حرام است. اين قاعده، با شمول موضوعي گسترده، نقش تعيين‌كننده‌اي در صيانت از حيثيات‌ معنوي ايفا مي‌كند و نيز در سطح كلان، سبب حفظ و ارتقاي عزت و استقلال مسلمانان و جامعۀ اسلامي مي‌شود.