عينيت وجود متعالي، باور متعالي، گزاره متعالي در انديشه علامه طباطبايي

از مباحث مهمي كه انديشمندان، در حوزه فلسفۀ دين را، بالاصاله و في‌نفسه، يا در برابر ساخت‌گرايان، كه قائل به ذهني بودن و عدم عينيت خداوند هستند، به انديشه و تأمل واداشته است، بحث واقعي بودن و به‌عبارت علمي، عينيت «امر متعالي» است. علامه طباطبايي از انديشمنداني است كه با بازخواني انديشه او مي‌توان رويكرد او را در امر عينيت خداوند تبيين كرد. در اين نوشتار پس از تبيين چارچوبه نظري در تشريح معاني عينيت، به تبيين، بازخواني و تحليل انديشه علامه در حوزه عينيت خداوند پرداختيم و به اين نتيجه رسيديم كه علامه هم در هستي‌شناختي و هم در مباحث معرفت‌شناختي، «در صدق باورهاي مرتبط با خداوند»، و هم در مباحث معناشناختي «در تطابق گزاره‌ها با وجود خارجي خداوند به‌عنوان امري حقيقي و واقعي» به طرح عينيت پرداخته است. سه‌گانۀ عينيت (وجود متعالي، باور متعالي و گزارۀ متعالي) در انديشۀ علامه به اين معناست كه وجود و ماهيت خدا، مستقل از ذهن است (وجود متعالي)، باور يا جمله دربارۀ خدا از نظر مابعدالطبيعي عيني است (معرفت متعالي)، گزارۀ دربارۀ خدا، پذيراي ارزيابي از طريق صدق و كذب است (گزارۀ متعالي).