بسط الگوي منطقه‌گرايي دانش‌بنيان در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران؛ ساختار هنجاري و الزامات نهادي و اجتماعي

هدف پژوهش حاضر تبيين الگوي منطقه‌گرايي دانش‌بنيان جمهوري اسلامي ايران، ساختار و ملزومات آن در ميدان عمل است. اين الگو و كاربست آن در عرصه روابط خارجي همواره مسئله‌اي مهم در محيط همسايگي و حوزه تمدني جهان اسلام بوده‌است. برخي با توجه به تمايزات هويتي موجود، بر انزواگرايي تأكيد دارند و برخي تفاسير آرمان‌گرايانه، ايدئولوژيك و به‌دور از واقعيات صحنه كنش، ايران را با پيامدهايي چون ايران‌هراسي و تنش‌هاي هويتي با محيط پيراموني مواجه مي نمايند. به‌نظر مي رسد، مسير ترسيمي در بيانيه گام دوم انقلاب با تقويت الزامات، حفظ ارزش‌ها و اصول بنيادين آن، بيش‌ترين تعامل سازنده با محيط پيراموني را فراهم نمايد تا در يك بازي برد ـ برد منافع ملي كشور در حد بهينه تأمين گردد. سؤال اصلي نوشتار اين است كه بيانيه گام دوم انقلاب در تبيين وضعيت آينده كنش‌گري جمهوري اسلامي ايران در صحنه نظام منطقه‌اي و همسايگي چه الگويي را ارائه مي نمايد و ساختار هنجاري و الزامات نهادي و اجتماعي تحقق آن چيست؟ با ابتنا بر گزاره هاي بيانيه و بهره گيري از نظريات و تجارب موجود، مي‌توان به چارچوب عمل‌گرايانه‌اي رسيد كه در آن علم و فناوري، محور روابط جمهوري اسلامي ايران در منطقه پيراموني قرار گيرد تا ضمن تنش‌زدايي به توسعه و پيشرفت درون تمدني دست يافت. نتايج مطالعه نشان داد، مناسب‌ترين زمينه منطقه گرايي تكيه‌بر ظرفيت‌هاي علم و فناوري و اقتصاد مبتني بر آن است. همچنين اصول و قواعد رفتاري بايد به‌سوي ساخت تصويري مصمم، پيش‌رو، قابل‌اعتماد و منعطف از ايران برساخته شود تا در كنار تقويت ديپلماسي علم و فناوري، اصلاحات مناسب در ساختار نهادي به‌ويژه در وزارت امور خارجه انجام پذيرد. توجه به واسطه‌هاي قدرتمند يعني نيروهاي اجتماعي منطقه گزاره ديگري است كه اين الگو را به موفقيت و تأمين منافع ايران نزديك مي سازد.