مقايسه ي تصوير زن در هنر دوره ي صفوي و قاجار (نمونه مورد پژوهش: نگارگري)

Comparing the image of women in Safavid and Qajar Art (Case study: Miniature paintings)

كاربرد نگارگري به عنوان عنصري تزييني در بناها و نسخ خطي براي انتقال پيامي خاص، همواره اهميت داشته است. با بررسي نگارگري، ميتوان به مسايل اجتماعي، سياسي و فرهنگي هر دوره پي برد. از مواردي كه در بررسي نقاشيها ميتوان مورد توجه قرار داد تصوير زنان است. هدف از پژوهش حاضر مطالعه ي نقوش زنان در دوره هاي صفوي و قاجار با تكيه بر نگارگري اين دو دوره است؛ كه در اين راستا با توجه به موضوع مورد نظر روش توصيفي انتخاب گرديد و گردآوري اطلاعات از طريق مطالعات اسنادي و كتابخانه اي صورت پذيرفت. بدين منظور با مقايسه ي نقاشي هاي دو دوره به شيوه ي تطبيقي- تحليلي نتايج پيش رو حاصل شد: الف) در دوره صفوي تمايز چنداني ميان نقش زن و مرد در مشاهده نمي شود؛ در مقابل در دوره قاجار و در اثر روند غربي شدن، به ويژگي هاي زنانه ي پيكره ها بيشتر توجه شده و نگاه جنسيتي به زن در آثار اين دوره قابل تشخيص است. ب) در دوره ي صفوي زنان معمولا داراي پوشش قابل قبولي هستند اما از دوران قاجار به بعد به علت نفوذ غرب و كمرنگ شدن تعاليم مذهبي در بين هنرمندان حجاب به عنوان يك سنت مذهبي و فرهنگي كم رنگ مي شود.

Miniature paintings have always played an important role in the decoration of buildings and manuscripts, in order to deliver a special message. By studying the miniature paintings, we can discover social, political and cultural issues in each period. One of the topics in miniature paintings that we can put to consideration is the image of women. The purpose of this article is to study the image of women in Safavid and Qajar era based on miniature paintings; In this context, descriptive analysis was chosen as research method and all the information was gathered by studying the documents and desk study. The comparison of the image of women in the Safavid and Qajar miniature paintings was accomplished by comparative-analytical method: A) In the Safavid era, there is no difference between the image of men and women; On the contrary in the Qajar era, as a result of Westernization, the feminine features of the figures has been put to consideration and the sexism attitude towards women is reflected in the paintings of this era. B) In the Safavid era, women have an acceptable hijab but due to the Westernization and the fading religious practices in the Qajar era, hijab as an religious norm was less considered.