آغاز و انجام مناسبات بازرگاني ايران – آلمان از راه درياي خزر: پژوهشي در تعاملات برلين ـ مسكو در ايران (1922- 1924)

The Beginning and Conclusion of Irano-German Trade Relations through the Caspian Sea: A Study of Berlin-Moscow interactions in Iran (1922 - 1924)

در 1922 با موافقت دولت بلشويكي روسيه شوروي درياي خزر حضور تجاري و كشتيراني آلمانها را تجربه كرد كه از طريق درياي بالتيك و رود ولگا به بازرگاني با بنادر ايراني سواحل جنوبي درياي خزر پرداختند. با وجود برقراري خط منظم هامبورگ ـ درياي خزر ـ انزلي و افزايش داد و ستد دو جانبه آلمان ـ ايران در مدتي كوتاه، فعاليت خط مذكور به زودي متوقف شد (1924). پژوهش كنوني به بررسي تأثير شرايط سياسي در اروپا در حضور و فعاليت تجاري كوتاه مدت آلمان ها در درياي خزر اختصاص دارد. پژوهش حاضر با استفاده از روش تاريخي- تحليلي، نشان مي دهد كه دولت بلشويكي در مسكو در پاسخ به تحولات اروپا، با ترانزيت كالاهاي آلماني از طريق شوروي و درياي خزر به ايران موافقت كرده بود. اين اقدام با وجود نتيجه موفقيت آميز، به سبب تجديد نظر دولت مسكو در سياست خود ادامه پيدا نكرد. همچنين آن كه راهبرد روسيه، فارغ از سود و زيان اقتصادي و در نتيجه ملاحظات سياسي ـ نظامي، پذيراي حضور و فعاليت اتباع كشورهاي اروپايي در درياي خزر نبود

In 1922, the Caspian Sea, with the consent of the revolutionary Government of the Soviet Union, experienced the commercial presence and shipping of the Weimar Germans who had commenced trade with the Iranian ports in southern coast of the Caspian through the Baltic Sea and the Volga River. Despite the establishment of the regular Hamburg-Caspian-Anzali line and the increased Irano-German trade in a short time, the line was stopped soon (1924). The present study, using historical-analytical methods, examines the impact of political conditions in Europe on the presence and short-term business activity of the Germans in the Caspian Sea. The findings show that in response to political developments in Europe, Soviet Russia had agreed to transit German goods through Russia and the Caspian to Iran. This endeavor, despite success, failed as the Soviet government revised her policy soon. This indicate that Soviet strategy, free from economic gains and losses, did not tolerate the presence and activity of the western countries in the Caspian Sea.