تحليل تجربي عوامل مؤثر بر كسري بودجه در ايران با استفاده از روش ديمتل فازي

The Empirical Analysis of Effective Factors on Budget Deficit in Iran Using Fuzzy Dematel Method

كسري بودجه دولت در ايران طي سال­هاي اخير افزايش يافته و به يك مسئله مزمن تبديل شده است. با توجه به آن­كه تداوم كسري بودجه داراي آثار نامطلوبي مثل بي­ثباتي­هاي اقتصادي و سياسي است، شناسايي دلايل آن از اهميت اساسي برخوردار است. اين مقاله دلايل كسري بودجه در ايران را با استفاده از داده­ هاي مستخرج از مطالعه ميداني در سال 1398 و به كارگيري روش روش ديمتل فازي، مورد تحليل و بررسي قرار مي­دهد. نتايج حاصل از تحقيق نشان مي­دهند اولاً كسري بودجه يك پديده چند بعدي است به­ طوري كه انواع عوامل اقتصادي و نهادي در شكل گيري و رشد آن نقش دارند. ثانياً عملكرد دولت در اجراي سياست مالي، كاركرد سياست ارزي و پولي و همچنين برخي عوامل نهادي مثل ناكارامدي در فرآيند نظام بودجه­ريزي و مراحل تخصيص بودجه، حوادث پيش­بيني نشده و فساد اقتصادي به عنوان مهمترين علل كسري بودجه، شناسايي مي­شوند. ثالثاً در ميان عوامل مختلف، فساد اقتصادي رتبه سوم را در شكل­ گيري كسري بودجه دارد. اين عامل متأثر از ضعف در اجراء و حاكميت قانون، كيفيت دولت و سيستم­هاي نظارتي است كه رفتار رانت جويي در مراحل بودجه را به­وجود مي­آورد و در نهايت با تحميل هزينه­ هاي غيرمفيد، احتمال كسري بودجه را تشديد مي­كند.

The government budget deficit in Iran has increased over the years and has been become to a chronic problem. Now that persistent budget deficit has adverse effects such as economic and political instability, it is necessary to identify the reasons budget deficit. This paper examines the effective factors on the budget deficit in Iran using data extracted from the field study in 1398 and using the fuzzy dematel method. The results of research shows that firstly, the budget deficit is a multidimensional issue that various economic and institutional factors affect its formation and growth. Secondly, the fiscal, monetary and exchange rate policies performance, as well as some institutional factors such as inefficiency in the budgeting process and budget allocation stages and economic corruption are identified as the most important causes of budget deficit. Thirdly, among the different factors, economic corruption has the third rank in creating budget deficit. This factor is affected by the weakness in enforcement and rule of law, low quality of government and monitoring systems witch as a result grows rent seeking behavior in the budgeting and ultimately imposes useless spending and strengthen the likelihoode of budget deficit.