مضمون‌سازي و تصويرآفريني با اَعلام جغرافيايي در غزل‌هاي محمدعلي بهمني

Creating Poetic Images and Themes Using Geographic Names in Mohammad Ali Bahmani’s Sonnets

در ادبيات فارسي، شاعران و نويسندگان، كمابيش به دانش جغرافي و شناخت اقاليم، كشورها، شهرها، كوه‌ها، رودها و مانند آن توجه خاصي داشته‌اند و با اين عناصر، مضامين و تصاوير شعري آفريده‌اند. اَعلام جغرافيايي كه به دو بخش عَلَم عام و عَلَم خاص تقسيم مي‌شوند، در شعر معاصر نيز بازتاب قابل توجهي دارد. يكي از شاعران موفق معاصر در حوزۀ غزل، محمدعلي بهمني است. بهمني از اين عناصر به منظور مضمون‌سازي و ساخت تصاوير شاعرانه بهره برده است. در اين مقاله كه به روش توصيفي-تحليلي و آماري و بر پايۀ منابع كتابخانه‌اي است، تلاش شده است كه شيوۀ بهمني در ساخت مضامين و تصاوير شعري با اَعلام جغرافيايي استخراج و بسامد پركاربردترين اَعلام در غزل وي مشخص گردد. نتايج حاصل از اين پژوهش حاكي از آن است كه بهمني بيشتر در غزلِ خود از اَعلام عام جغرافيايي بهره برده است؛ اَعلامي مانندِ آسمان، شهر، خانه و كوه بيش از ساير اَعلام در غزل وي كاربرد داشته‌اند. بهمني تقريباً از همۀ شگردهاي بياني؛ همچون تشبيه، استعارۀ مصرحه، استعارۀ مكنيه، استعارۀ تمثيلي، كنايه، نماد، تمثيل و مجاز در ساخت مضامين و تصاوير شعري بهره برده است كه تشبيه در بين اين شگردها، بيشترين كاربرد را دارد.

In Persian literature writers and poets have had more or less a special interest in geographic knowledge and knowing regions, countries, cities, mountains, rivers and …; and have produced poetic images and themes by means of these elements. Geographic names, which are divided into two categories of general and special, have a wide reflection in contemporary poetry. One of the successful contemporary poets in the field of sonnet is Mohammad Ali Bahmani who has used these elements in producing poetic images and themes. The aim of this article, using an analytical-descriptive approach, has been to extract Bahmani’s techniques in creating poetic images and themes using geographic names and to illustrate the frequency of the mostly used names in his sonnets. The findings of this study shows that Bahmani has mainly used geographical general names among which sky, city, house and mountain have been used more than others. Bahmani has used almost all rhetoric techniques for creating poetic images and themes, while simile has been used more than others.