كليدواژه :
اديان توحيدي , عرفان اسلامي , عرفاي اديب , انسان كامل , ابن عربي
چكيده فارسي :
از ديرباز مفهوم انسان كامل به اشكال مختلف در اديان توحيدي و نحله‌هاي مختلف عرفاني مطرح شده است؛ براي مثال موضوع خلق‌ِ انسان به‌صورت‌ِ خدا كه در عهد عتيق آمده و هم مسئلۀ كامل بودن انبيايي همچون نوح در همان كتاب، حكايت از آشنايي جهان يهودي و مسيحي با مفهوم انسان‌‌ايزدي و خداگونگي دارد. اين نوع نگرش حتي در فلسفۀ مسيحي و در قرون‌وسطي به نحوي مطرح بوده است. ازاين‌رو، انسان كامل كسي است كه كمال پذيرفته و شبيه خدا شده است و اين به عكس انسان ناقص است كه به سبب فقدان كمال، شباهتي با خدا ندارد. در اين نوشتار، ابتدا ديدگاه اديان توحيدي و عرفاني درباره مفهوم انسان كامل بررسي‌شده؛ سپس اين مفهوم در آثار ادبي-عرفاني عربي و فارسي كاويده و سپس تحليل‌شده است تا تفاوت‌ها و شباهت‌هاي نگاه انديشه‌هاي مذهبي و عرفاني محض با نگاه عرفاي اديب روشن گردد. خلاف ديدگاه مشهور كه محي‌الدين ابن عربي را واضع نظريه انسان كامل مي‌داند، نويسندۀ اين مقاله معتقد است مفهوم انسان كامل در اديان توحيدي، عرفان اسلامي و آثار عرفاي قرون پيش از ابن اعربي آمده است و وي اين مفهوم را تنها به‌صورت نظام‌مند و گسترده بيان كرده است. از ميان عرفاي اديب: النفري، سنايي، ميبدي، ابن عربي، مولوي، شيخ محمود شبستري و حافظ اين مفهوم را در آثار خود آورده و به بيان اوصاف آن پرداخته‌اند.
چكيده لاتين :
The concept of the “'Perfect Human” has been presented in various forms in monotheistic religions and different mystical sects. The subject of the creation of the man, in the form of God discussed in the Old Testament, and the perfection of the all prophets such as Noah, in that book show the familiarity of Jewish and Christian worlds with god-like and superior human beings; an attitude presented in the medieval Christian philosophy. Thus, the “Perfect Human” is the one who has reached the perfection and looks like God, unlike the imperfect human who lacks this quality and is not like God. In this article, first of all the views of monotheistic and mystical religions about the concept of the ''Perfect Hum@n" are examined and then, this concept is explored in Arabic and Persian literary-mystical works and finally analyzed in order to clarify the differences and similarities between pure religious and mystical ideas. Unlike the popular belief considering Mohi-ud-Din Ibn Arabi as the founder of the theory of the “Perfect human”, this concept has been discussed in monotheistic religions, Islamic mysticism, and the works of medieval mystics. Ibn Arabi expressed this concept in a systematic and extensive way. Among the litterateur mystics: Al-Neffari, Sanai, Meybodi, Ibn Arabi, Rumi, Sheikh Mahmoud Shabestari and Hafez have expressed his characteristic beliefs and thoughts.
