چگونگي شكل‌گير‌ي يادمان نادرشاه و نسبت آن با ايدئولوژي حكومت پهلوي

How Nader Shah's memory was formed and how it relates to the ideology of the Pahlavi reign

يادمان‌سازي براي شخصيت‌هاي سياسي و فرهنگي، به‌عنوان يك سنت، سابقة ديرينه‌اي در معماري ما داشته است. در ساخت اين يادمان‌ها معمولاً به تناسب شخصيت افراد از انواع نمادها و نشان‌ها استفاده شده است. در تاريخ معاصر انجمن آثار ملي با ساخت ده‌ها آرامگاه و مجسمه براي رجال سياسي و فرهنگي، يكي از نهادهاي پيشرو در اين زمينه بوده است. در اين راستا انجمن آثار ملي، در سال 1334، ساخت آرامگاه و مجسمة نادرشاه را به دو تن از هنرمندان نام آشناي حوزة معماري و مجسمه‌سازي، هوشنگ سيحون و ابوالحسن صديقي، سفارش داد؛ افتتاح و بهره‌برداري از اين مجموعه تا سال 1342 به طول انجاميد. باتوجه به جايگاه ويژة نادر در تاريخ ايران و مقبوليت وي در بين تودة مردم، اين اقدام انجمن در بين فعاليت‌هاي دورة دوم آن از اهميت خاصي برخوردار است. در اين مقاله با روش توصيفي و تحليلي و بهره‌گيري از اسناد و تحقيقات جديد سعي شده در كنار واكاوي جنبه‌هاي هنري اين يادمان، به اين سوال پاسخ داده شود كه انجمن و حاكميت چه اهداف سياسي و ايدئولوژيكي را در انجام اين اقدام دنبال مي‌كرده‌اند. يافته‌هاي اين تحقيق نشان مي‌دهد كه پرداختن انجمن به اين اقدام در برهه‌اي خاص از تاريخ ايران و حمايت و نظارت مستقيم و مستدام شاه براي انجام آن، دلايلي فراتر از ساخت يك يادمان صرف براي شخصيتي تاريخي همچون نادر داشته است.

Erecting monuments for political and cultural figures has long been a tradition in our architecture. To set up these monuments, according to the personality of the people, various symbols and signs have been used. In the contemporary history, the National Monuments Association, by building dozens of tombs and statues for political and cultural figures, has been one of the leading institutions in this field. In this respect, in 1955, the Society for the National Heritage has directed Houshang Seyhoun and Abolhassan Sedighi, two well-known artists in the field of architecture and sculpture to construct tomb and statue of Nader Shah. The opening and operation of this complex lasted until 1963. Due to special position of Nader Shah in the history of Iran and his acceptability among the masses, this action of the Association has got particular importance among the activities of the next term. In this article, in addition to analyzing the artistic aspects of the monuments, by descriptive and analytical method and using new documents and researches, it is tried to answer the question that what political and ideological goals have been pursued by the Association and the government. The findings of this study show that the Association's engagement in this action at a particular phase in Iran's history, and the king's direct and persistent support for it, has reasons far from the merely construction of a monument for a historical figure such as Nader.