پژوهشي پيرامون چهره اولياءاللهي و عرفاني كاوه آهنگر در روايات عاميانه و نقالي شاهنامه

A research on the divine and mystical face of Kaveh Ahangar in the folklore and narration of Shahnameh

كاوة آهنگر به عنوان اولين پهلوان شاهنامه، از جمله شخصيت‌هايي است كه نامي از او در متون اوستايي و پهلوي نيست و به عقيدة برخي پژوهشگران، چهره‌اي نوظهور در ادب حماسي به شمار مي‌آيد. تنها خويشكاري‌هاي كاوه در شاهنامه، ياري رساندن فريدون در قيام عليه ضحاك و ساخت درفشي ملّي براي ايرانيان است. او پس از به انجام رساندن اين دو خويشكاري، ناگهان از صحنة داستان كنار مي‌رود و گرفتار سرانجامي نامشخص مي‌شود، اما در برخي متون نقّالي و عاميانه، داستان اين چهرة پهلواني گونه‌اي ديگر است. شخصيت او در اين متون، نه به عنوان پهلواني ملي، بلكه به عنوان يكي از اولياءالله كه با ياري جستن از نيروهاي قدسي و ماورائي، در برابر نيروهاي اهريمني مي‌ايستد، نمود يافته است. اين جستار با روش توصيفي- تحليلي درصدد بيان مضامين داستانيِ زندگي كاوة آهنگر با توجه به متون عاميانه و نقّالي شاهنامه است. نگارنده بر اين باور است كه بسياري از مضامين داستانيِ زندگي كاوة آهنگر در متون عاميانه و نقّالي شاهنامه از قبيلِ: رسيدن به مقام اولياءاللّهي، ساخت درفش كاوياني به ياري اسماءالله و نقوش و نوشته‌هاي مينوي، طلسم افكني بر راهِ شخصيت‌هاي اهريمني، منطق‌الطيرداني او، و سرانجامِ زندگيش كه با مرگي اختياري پايان مي‌يابد، همگي برگرفته از داستان‌هاي اولياءالله، متصوفه و شاهانِ فره‌مندِ ايراني است.

As the first hero of Shāhnāmeh, Kāve Āhangar (Kaveh the Blacksmith) is one of the characters whose name is not mentioned in Avestan and Pahlavi texts; some scholars believe that he is an emerging figure in Iranian epic literature. According to the Shāhnāmeh, the activities of Kaveh were to help Fereydun in the uprising against Zahāk and to build a national flag for Iranians. After completing these two tasks, he suddenly leaves the scene and faces an uncertain end. But in some folklore texts and books of Naqqali, the story of this heroic figure is narrated in a different way. In these texts, he is introduced not as a national hero, but as one of the saints who, with the help of the sacred and supernatural forces, rises up against the demonic forces. Based on folklore texts and books of Naqqali and by using descriptive-analytical method, the present article tries to explain the narrative themes related to the life of Kaveh. The authors believe that many of the fictional themes of his life – such as reaching the station of saints, making the flag called Derafsh Kavian with help of Divine names and motifs, casting spells on demonic characters, knowing the language of birds, choosing a voluntary death - have been borrowed from the stories concerning the life of saints, mystics and charismatic kings of Iran.