بررسي قطب استعاري و مجازي زبان درشرح شطحيات روزبهان براساس نظريه رومن ياكوبسن

The Metaphoric and Metonymic Poles of Language in Sharh al-shathiyyat of Rouzbahan Bagali; A Study Based on the Theory of Roman Jakobson

كتاب‌هاي نثر صوفيه داراي دو نوع زبان است: كتاب‌هايي با نثر مغلوب و بيان‌كنندة حالات عارف در عالم وجد و كتاب‌هايي با نثر متمكن كه به‌ بيان و تعليم اصول تصوف مي‌پردازند. هدف اين پژوهش آن است تا با اتكا به نظرية ياكوبسن مبني ‌بر قطب مجازي و استعاري زبان، شطحيات روزبهان را به‌ شيوة تحليلي ـ توصيفي بررسي كند. ياكوبسن با پذيرفتن گفتة سوسور مبني ‌بر دو اصل محور جانشيني و هم‌نشيني، مي‌گويد كه مجاز مرسل از خلال رابطة هم‌نشيني و استعاره از رابطة مشابهت و جانشيني به ‌دست مي‌آيد؛ ياكوبسن نثر را داراي طبيعتي مجازي و شعر را داراي طبيعتي استعاري مي‌داند. سوال اصلي پژوهش اين است كه روزبهان در شرح شطحيات، از كدام‌يك از اين دو قطب بيشتر بهره جسته ‌است؟ با اين بررسي درمي‌يابيم‌ كه روزبهان از هر دو سوية قطب مجازي و استعاري زبان بهره برده ‌است، آنجا ‌كه به وصف خداوند و خلفاي راشدين پرداخته كلام او طبيعتي مجازي دارد و جايي‌كه به شرح شطحيات عرفا پرداخته كلام او بيشتر از قطب استعاري بهره برده‌است.

Prose books of Sufi have two types of expression: books with defeated expression style (kalām-e Maqlub) that express the states of mystic in the world of ecstasy, and books with a rich expression style (kalām-e motamakken) that express the principles of Sufism. Using analytical-descriptive method and based on Roman Jakobson's theory of the metaphoric and poles of language, the present article wants to examine Rouzbahan Bagali's ecstatic sayings (shathiyyat). Accepting Saussure's statement about paradigmatic and syntagmatic axes, Jakobson argues that metonymy is linked to the syntagmatic axis and metaphor is based on paradigmatic relations. Jakobson believes that prose has a metonymic nature but the role of poetry is metaphorical. The main question of the present research is which figures of speech has Rouzbahan, in Sharh al-shathiyyat, used the most? The results show that he employs both metaphoric and metonymic poles of language in his work. When he describes God and the Rashidun Caliphs, his way of expression has a metonymic nature, and when he describes the shathiyyat of mystics, his his style of expression is metaphorical.