بررسي وجوه مشترك ويژگي هاي پير و شيخ در اسرارالتوحيد محمد بن منور و رمان برادران كارامازوف از فئودور داستايفسكي

he Common Features of Pir/Sheikh (Old Wise Man) in Asrār al-Tawhid and The Brothers Karamazov

عرفان به عنوان پديده­اي انساني، مربوط به محدودۀ جغرافيايي يا ايدئولوژي خاصي نيست و نمودهاي آن تقريباً در همۀ فرهنگ­ ها ديده مي­شود. با عنايت به مراودات بينافرهنگي در گذشته و امروز، تأثير و تأثر در ارتباط با مسائل معرفت­ شناسي امري بديهي است. در ميان نويسندگان اهل روسيه، فئودور داستايفسكي در بخشي از رمان برادران كارامازوف به فرهنگ عرفاني شكل­ گرفته در روسيه اشاره كرده است. وي، چنان­ كه صراحتاً در رمان مذكور بيان مي­ كند در بازنمايي اين مقوله تحت تأثير فرهنگ عرفان شرقي بوده است. در تحقيق حاضر با استناد به منابع كتابخانه­اي و روش توصيفي ـ تحليلي، وجوه مشترك ويژگي­ هاي «پير و شيخ» به عنوان يكي از مصداق­هاي عرفاني برجسته در اسرارالتوحيد (بازنمايندۀ عرفان شرقي) از محمدبن منور ميهني با رمان برادران كارامازوف (بازنمايندۀ عرفان غربي) از داستايفسكي بررسي شده است. نتايج تحقيق نشان مي­دهد كه نويسندگان مذكور با اشاره به سيرۀ عملي و نظري ابوسعيد ابوالخير وپدر زوسيما (به عنوان پيران واصل) به تبيين مقولاتي چون: انقياد محض سالك در برابر پير، گرايش عوام به نهاد خانقاه و دير و محبوبيت عمومي پير، نقش هدايت‌گري پير براي حل مشكلات عوام و خواص، مشاهدۀ كرامات از پير؛ فراست پير، ارتباط روح پير با عالم ناسوت پس از مرگ و مقدّس­ انگاري پير پرداخته ­اند.

Mysticism, as a human phenomenon, is not limited to a specific geographical region or ideology and its presence is seen in almost all cultures. Regarding the intercultural interactions between different cultures, mutual influence in the field of epistemological issues seems obvious. Among Russian writers, Fyodor Dostoevsky, in a part of his novel The Brothers Karamazov, refers to the common mystical culture in Russia. In the novel, he frankly states that he has been influenced by the culture of Eastern mysticism. In the present study, by using library sources and descriptive-analytical method, the common features of Pir/Sheikh (old wise man) in Asrār al-Tawhid of Mohammad ibn Monvvar (the representative of Eastern mysticism) and The Brothers Karamazov (the representative of Western mysticism) have been investigated. The results of the research show that in these two books, the ways of life of Abu Said Abul-Khayr and Father Zosima (as the Pir/Sheikh or old wise men) have been dealt with, and topics such as the absolute obedience to the old wise man, the tendency of the masses to monastery and Sufi monastery, the public popularity of the old wise man, the guiding role of him in solving the problems of all the people, the charismatic acts of him, his connection with the Divine world, and the sanctification of the old wise man have been discussed.