مام خاك در اساطير و باور ملل و جايگاه آن در شواهدي از آثار سنايي غزنوي

The Role of Earth in the Mythologies and Beliefs of Nations; The Case Study: The Works of Sanai Ghaznavi

خاك نماد سردي و تجديد حيات است؛ مردگان به زيرخاك مي‌روند تا تجديد حيات كرده و به ‌صورتي نو ظاهر شوند، به تعبيري زمين، مادر هستي و خاك بستري براي باروري و حيات بشر است. سنايي غزنوي به‌ شهادت شمار زيادي از ابيات ديوان و نيز مثنوي حديقه‌اش با فرهنگ باستاني ايران به ‌خوبي آشنايي داشته وعناصر و مضامين اساطيري در شعر او نمودهاي مختلفي دارد. اين جستار با روش توصيفي ـ تحليلي محتوا، بر آن است تا رد پاي اساطيري مام خاك را در شواهدي از آثار سنايي غزنوي بررسي كند. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد كه سنايي به ‌خوبي توانسته است با بهره‌گيري از سرچشمة غني اساطير ايراني و فرهنگ اسلامي، اسطورۀ حيات و آفرينش از خاك را در آثارش نشان دهد؛ همچنين وي به ارتباط، تضاد و وحدت عناصر چهارگانه از جمله خاك با عناصر ديگر و مزاج آن‌ها آگاهي كامل داشته است.

Earth is the symbol of coldness and renewal, the dead go underground to renew and reappear in a new form; in other words, the earth is the mother of the universe and the soil is a ground for fertility and human life. According to many verses of his poetry Divan as well as his Masnavi Hadiqat al Haqiqa, Sanai Ghaznavi is well acquainted with the ancient culture of Iran; the mythological themes are reflected in his poetry. By using descriptive-analytical method, the present article intends to examine the mythological themes related to earth in the works of Sanai Ghaznavi. The results show that Sanai, relying on rich sources of Iranian mythology and Islamic culture, has well illustrated the myths of life and creation from the earth in his works; also, he was also fully aware of the relationship of the four elements, including soil, with other elements and with the four temperaments.