بررسي و نقد ديدگاه مفسران درباره آيه 120 سورۀ انعام (تحليلي از ظاهر و باطن اثم)

A Critical Survey of the Commentators’ Views about m (an Analysis of theāAn’-Verse of Surah al ththe 120 Outwardness and Inwardness of Ithm)

قرآن با تعابير گوناگوني از گناه ياد كرده كه واژه‌ «اثم»، يكي از پركاربردترين تعابير است. در آيه 120 سورۀ انعام، از دو قسم ظاهر و باطن «اثم» در عبارت *وَ ذَرُوا ظَاهِرَ الْإِثْمِ وَ بَاطِنَهُ* ياد شده است. مفسران در تفسير آيۀ شريفه كم‌تر به ‌اين‌ معنا توجه داشته و از مفهوم آيه دور شده‌اند؛ زيرا بيش‌تر مفسران، آن را به دو قسم گناهان ظاهري و گناهان باطني معنا كرده‌اند. تحقيق حاضر، مفهوم ظاهر و باطن گناه را بررسي مي‌كند كه غالبا از آن غفلت شده؛ حال آن كه روشن شدن مفهوم ظاهر و باطن گناه در رسيدن به مقصود آيه بسيار ضروري است. براي اين منظور، به روش توصيفي-تحليلي با مراجعه به تفاسير، آراء مفسران در تفسير ظاهر و باطن اثم با استناد به شواهد درون‌متني و برون‌متني آيه، از منابع تفسيري، ادبي، اخلاقي و عرفاني، مفهوم ظاهر و باطن اثم بررسي و نقد شده است. نتيجۀ حاصل از اين تحقيق آن است كه مقصود از ظاهر گناه، صورت آشكار آن است كه با اعضا و جوارح انجام مي‌شود و چهرۀ باطن آن، انديشۀ معصيت در دل و جان است كه در ضمير انسان رسوخ دارد. در نتيجه، آيۀ شريفهبه دو چهره از يك گناه توجه دارد نه به تقسيم گناه، به گناهان ظاهري و باطني كه در غالب تفاسير ديده مي‌شود.

Sin has been mentioned in the Qur’an through different expressions among which one of the most commonly used terms is “Ithm”. In the 120th verse of Surah al-An’ām saying “forsake the outwardness of sin and the inwardness thereof”, the esoteric and exoteric aspect of “Ithm” is acknowledged. The commentators have rarely paid attention to this meaning in their interpretations of this holy verse and so distanced from its concept because they mostly have interpreted that as the open and secret sins. In the present study, we aim to explain the exoteric and esoteric concept of sin that often has been neglected while it is very necessary for reaching the purpose of the verse. To this aim, a descriptive-analytical method was used with reference to the exegeses in order to critically analyze the ideas of commentators in their interpretation of the outwardness and inwardness of Ithm referencing to the in-text and out-text citations as well as exegetical, literary, ethical, and mystical resources. The results of the study showed that the outwardness of sin implies its apparent form that is conducted by parts of the body while its inward form is the idea of guilt in the heart penetrating into human soul. As a result, the above-mentioned verse focuses on two aspects of sin, not its classification into open and secret often seen in the exegeses.